New York, 25 september 2015. Een datum die de geschiedenisboeken gaat halen. Op deze dag zetten meer dan 150 wereldleiders, van Barack Obama tot de paus, hun handtekening onder het splinternieuwe ontwikkelingsplan van de Verenigde Naties: de Sustainable Development Goals (SDG’s).
Een einde aan armoede en honger wereldwijd. Schoon water en sanitaire voorzieningen voor iedereen. Het stoppen van klimaatverandering. Verantwoorde consumptie en productie. Aan ambitie is er geen gebrek bij deze Werelddoelen, maar er is een belangrijke voorwaarde voor het slagen van dit plan. Enkel als iedereen meedoet, overheid, bedrijfsleven en burgers, zijn de ambities waar te maken. 17 doelen die je deelt, dus.
Onze gedeelde gezondheid
Den Haag, 16 maart 2020. Premier Rutte spreekt de Nederlandse bevolking toe, tien dagen nadat bekend is gemaakt dat COVID-19 Nederland heeft bereikt. ‘Dit is een tijd waarin we elkaar moeten vinden, over meningsverschillen en tegenstellingen heen. Een tijd om het gezamenlijke belang boven het eigen belang te stellen’. Het zijn woorden die je bij blijven.
Nieuw zijn dergelijke virussen niet. Eerder in het afgelopen decennium hadden we te maken met SARS en MERS. Net als COVID-19 ontstonden deze virussen op plekken waar veel verschillende diersoorten en mensen samen komen, zoals dierenmarkten.
'Een tijd om het gezamenlijke belang boven het eigen belang te stellen’. Het zijn woorden die je bij blijven.
Wetenschappers waarschuwden al langer voor deze markten en voor de toenemende verstoring van ecosystemen en biodiversiteit door ontbossing, landbouw, mijnbouw en de aanleg van huizen en wegen. Virussen kunnen hierbij vrijkomen en overspringen op nieuwe gastheren: mensen. De gevolgen? Die ervoeren we in afgelopen maanden.
Ondertussen is het virus, in Nederland althans, onder controle – maar nog niet uit ons leven.
Een wereld vol verschillen
Enkele weken voor de historische toespraak van de premier cancelde ik mijn vlucht. Eigenlijk zou ik naar Nairobi gaan voor mijn werk als partner van Slum Dwellers International, een internationale beweging van meer dan een miljoen sloppenwijkbewoners die zich inzet voor veilige, leefbare buurten. Door het reisverbod werd onze bijeenkomst met donoren omgezet naar een week met online sessies.
Stel je voor: sloppenwijkbewoners vanuit de hele wereld, vanuit de sloppenwijk, samen online in gesprek. Ik kreeg er kippenvel van. Het coronavirus werkt gelijkmakend: versneld hebben we toegang tot sessies, tot kennis, tot elkaar. Tegelijkertijd worden verschillen uitvergroot. Vanuit mijn luxe kantoor met een perfecte computer werkte ik samen met sloppenwijkbewoners die deelnamen via hun telefoon, vanuit een omgeving waar schoon drinkwater nog steeds een zeldzaamheid is.
We moeten onze handen wassen om het virus te bestrijden, terwijl één op de drie mensen wereldwijd geen toegang heeft tot veilige sanitaire voorzieningen. De helft van de wereldbevolking heeft geen toegang tot essentiële gezondheidszorg; velen anderen worden door uitgaven aan zorg tot extreme armoede veroordeeld. Vanuit de Verenigde Staten en, dichterbij, het Verenigd Koninkrijk komen berichten dat mensen van kleur en arme mensen vaker sterven door corona. In Nederland vergroot corona de armoede – met name bij jongeren, zelfstandig ondernemers en flexwerkers.
Hoe zijn de gezondheid van onze planeet, onze gezondheid als mens, en ongelijkheid met elkaar verbonden?
De snelle crisis, de langzame crisissen
De razendsnel uitgebroken coronacrisis is nauw verbonden met de grote, zich langzaam ontwikkelende crisissen van klimaatverandering en ongelijkheid. De coronacrisis is zowel een symptoom van deze crisissen als een mogelijke oorzaak – van verergering van verschillen, of van het uitblijven van klimaataanpak.
Hoe zorgen we dat we de coronacrisis op korte termijn aanpakken met oplossingen die ook voor de langzame crisissen van klimaat en ongelijkheid werken? Het goede nieuws is dat de routekaart al klaar ligt: de 17 Sustainable Development Goals.
We waren al hard aan het werk om deze doelen te bereiken. De SDG’s zijn namelijk een voortzetting van de 8 Millenniumdoelen die in 2000 door 189 lidstaten van de Verenigde Naties werden ondertekend.
Het grootste succes van deze plannen was het halveren van extreme armoede, gedefinieerd als rondkomen van minder dan 1,25 dollar per dag. Ook in de vermindering van honger zijn grote stappen gezet: in ontwikkelingslanden daalde het percentage mensen met chronische honger van 23,2 procent naar 12,9 procent.
Het graaien, dát moeten we tegengaan. De positieve voorbeelden, die het echte gezicht vormen van ons bedrijfsleven, moeten we vieren.
We hebben echter nog veel, heel veel werk te doen – en moeten oplossingen bieden die volhoudbaar zijn. Het vergroten van de voedselproductie, een oplossing die werd ingezet voor het verminderen van honger, heeft ook geleid tot het aantasten van biodiversiteit en ecosystemen. Niet voor niets zijn de Sustainable Development Goals breder gedefinieerd dan de Millenniumdoelen. Van de 8 Millenniumdoelen was slechts één doel expliciet gewijd aan ecologische duurzaamheid: doel 7, ensure environmental sustainability. In de SDG’s is er nadrukkelijk meer aandacht voor nieuwe, urgente thema’s zoals klimaatactie, leven onder water en leven op land.
Corona leert ons de lessen van verbondenheid én van verschil. We zien de verschillen tussen werelddelen, landen en bevolkingsgroepen. Daardoor leren we over de verbondenheid van deze crisis met de crisissen van klimaat, ecologie en ongelijkheid. We zien, als nooit tevoren, de noodzaak van verbondenheid van de oplossingen om een veiligere, eerlijkere, duurzame en gezondere wereld mogelijk te kunnen maken.
Het gemeenschappelijke belang
Laten we deze lessen ter harte nemen en werken aan het verkleinen van verschillen – zonder te vergeten dat ook gelijke kansen tot verschillen kunnen leiden.
In tijden van crisis wordt ons verlangen om een gemeenschappelijke boosdoener aan te wijzen versterkt: het komt door het kapitalisme, de markteconomie of het grootkapitaal. Natuurlijk zijn er voorbeelden van bedrijven waarin enkel het belang van de aandeelhouder telt. Dat ongebreidelde kapitalisme moeten we oplossen.
Het goede nieuws is dat de routekaart al klaar ligt: de 17 Sustainable Development Goals.
Experts verwijzen hiervoor naar het steunpakket dat wordt ingezet om bedrijven door moeilijke tijden te helpen. Elk bedrijf moet aan voorwaarden worden getoetst. Geeft de organisatie blijk van sociale rechtvaardigheid en richt ze zich op duurzame economische groei? Dient de organisatie om dit te verwezenlijken de belangen van alle stakeholders en niet alleen de belangen van de aandeelhouders? Draagt het bedrijf financieel bij aan de samenleving door belasting te betalen? Dragen de producten en diensten bij aan een veilige, duurzame toekomst?
Het is de license to operate. Terwijl de krantenkoppen echter de excessen uitlichten, spreek ik al jaren de bedrijven die deze vragen bevestigend kunnen beantwoorden of hier hard aan werken – van multinational tot familiebedrijf, van sociaal ondernemer tot start-up.
Zo wil het bekende Unilever duurzaamheid mainstream maken en het bedrijf en de positieve maatschappelijke impact laten groeien, zonder negatieve milieu-impact. Eosta, importeur van biologische groente en fruit, werkt aan eerlijkere prijzen om duurzame voedselproductie en -consumptie te bevorderen. Het jonge bedrijf Hydraloop ontwikkelde een prijswinnend waterrecycling-systeem voor thuis, om onnodig verbruik van drinkwater terug te dringen.
Deze voorbeelden zouden ons eigenlijk niet moeten verbazen. In zulke bedrijven staat het gemeenschappelijke belang dat je dient voorop. Dat betekent niet dat er geen geld wordt verdiend en dat er geen verschillen zijn in salaris. Dat vind ik ook logisch. Wanneer een ondernemer zijn tijd en geld investeert in zijn idee en daarvoor risico’s neemt, mag hij ook de vruchten plukken van zijn succes. Het graaien, dát moeten we tegengaan. De positieve voorbeelden, die het echte gezicht vormen van ons bedrijfsleven, moeten we vieren.
Na Corona: doelen delen
Tijdens de economische crisis van 2008 was het eenvoudig om naar anderen te wijzen. Dit keer is de schuldvraag minder eenvoudig. Van voedingspatronen tot handelsstromen tot grondstoffenwinning en reisgedrag: de oorzaken van de crisis zijn diep verweven met ons gedrag en onze keuzes.
Nu moeten we naar onszelf kijken voor oorzaken, en voor oplossingen. Naar alle doelen die we delen. Naar ons gemeenschappelijke belang.
De inzet is hoog. Maar als het lukt, zijn we ook allemaal deel van een schone, eerlijkere, mooiere wereld.
Dat inzicht is diep in mij geworteld: zoek naar overeenkomsten. Daar zitten de kansen. Verenigd worden en zijn in de zorg voor onze aarde en voor elkaar, omdat dat wat we gemeen hebben, belangrijker is dan dat wat ons scheidt.
Corona leert ons lessen over verschillen, hun oorzaken en gevolgen. Ik hoop dat het tijdperk na corona getekend wordt door saamhorigheid en gemeenschappelijkheid. Ik hoop dat we samen een wereld van verschil maken. De inzet is hoog. Maar als het lukt, zijn we ook allemaal deel van een schone, eerlijkere, mooiere wereld.
Anne-Marie Rakhorst
Ken je trouwens de website van 17 doelen die je deelt al? Met dit initiatief wil ik de gestelde SDG's bereikbaar en begrijpbaar maken voor kinderen, hun ouders, grootouders en leraren. Wil je hier meer over weten? Kijk dan eens op de website die we hier speciaal voor hebben gemaakt. Hierop zie je precies hoe Nederland scoort op de 17 Werelddoelen. Ook vind je er volop tips & tricks, een quiz en lespakketten over hoe jij kunt bijdragen aan het behalen van de 17 werelddoelen.
Wil je meer weten over wat de coronacrisis doet met bijvoorbeeld de economie in ons land of wat de sociale gevolgen zijn? Dat kan op deze website van het CBS.
