'Nederland als koploper in de Energietransitie? Het kan!’

De 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) moeten ervoor zorgen dat de wereld een betere plek wordt om te leven. Voor iedereen. Om ervoor te zorgen dat we in Nederland grote stappen zetten om die doelen in 2030 te realiseren is er voor ieder doel een coördinator aangesteld. Op Duurzaamheid.nl kun je elke maand met een van hen nader kennismaken. Deze keer Ruud Koornstra die zich als SDG7-coördinator inzet voor betaalbare en duurzame energie voor iedereen. Ruud is daarnaast ondernemer, Nationale Energiecommissaris, voorzitter Raad van Partners van MVO Nederland en voorzitter raad van bestuur van Smart Climate Opportunities.

Hoe gaat het in Nederland met SDG7? Wat gaat er goed, en wat gaat er minder?

‘Laten we beginnen met wat er níet zo goed gaat: dat wordt heel goed gemeten. Ik ben nu drie jaar coördinator van SDG7 en wat betreft de implementatie van duurzame en betaalbare energie haal ik steeds een dikke onvoldoende. Wat er wel goed gaat, is de ontwikkeling van technologieën. We kunnen nu, in het algemeen, vaak zeggen dat duurzame energie goedkoper is dan de fossiele varianten. Een zonnepaneel verdien je in zes jaar terug. Een lening om je huis te verduurzamen verdien je in gemiddeld tien jaar terug. Daarna heb je geen energierekening meer.

Ik zie kortom enorme innovatie vanuit bestaande sectoren, maar er is een stap die we nog niet voldoende erkennen: vernieuwingskracht. Dat is wat anders dan innovatie. Je hebt bijvoorbeeld een benzineauto: deze stel je zo af dat hij minder verbruikt. Je doet dus in feite hetzelfde, maar dan wat beter. Dat noem ik innovatie. Een elektrische auto daarentegen is een vernieuwende kracht. In Nederland hebben we wereldkampioenen op het gebied van vernieuwing, maar dat talent laten we liggen. Dat houdt implementatie van vernieuwing tegen.’

Wat zijn voor jou de belangrijkste aandachtspunten voor SDG7 in Nederland? Wat moeten we nu echt gaan doen en hoe gaan we dat aanpakken?

‘We moeten die blokkade uit de weg ruimen - maar hoe doe je dat? Om die vraag te beantwoorden, ben ik gaan praten met militairen. Als er een partij is die ervaring heeft voor het laten slagen van missies, dan zijn zij het. Zij gaven aan dat je een mission control room moet inrichten om grote missies te laten slagen. Ten eerste heb je een dashboard nodig, waarop je de stand van het land kunt zien: wat is er gaande, wat is er nodig, hoe wordt er over bepaalde zaken gedacht? Ten tweede moet je scenario’s kunnen plotten. Zo kun je kijken wat het effect is van elk scenario en kun je keuzes maken. Ten derde heb je special forces nodig: mensen die jou helpen om de boel op gang te brengen. Tot slot moet je onthouden dat een groot deel van het succes van je missie afhangt van de juiste omstandigheden. Dat gaat over veel subtielere zaken dan over technologieën of businessmodellen. Je moet mensen meekrijgen in verandering.

Daarom ben ik nu twee SDG7-control rooms aan het bouwen - één in Den Haag en één in Arnhem. Hier kan iedereen, van ministerie tot ngo en van bedrijf tot universiteit, zijn scenario laten plotten in simulaties door een wetenschappelijke board. Vervolgens kun je het toetsen: levert je scenario daadwerkelijk op wat je verwacht, of moet je bijsturen? We vragen daarbij aan iedereen die zijn scenario met ons onderzoekt, om het vervolgens ook daadwerkelijk uit te voeren. We kunnen hiertoe inspireren, een stappenplan ontwikkelen en daar waar nodig is hulp bieden. Het belang van de bewoners van het land, en niet van de verschillende sectoren, moet daarbij voorop staan. Het doel is de baas, dat is heel belangrijk. Ook de regering moet dus lef hebben: jongens, dit is het beste, en u moet zich aanpassen. Daar moet je dan wel bij helpen, natuurlijk. Maar dat aanpassingsvermogen, dat is enorm - als je het maar wel samen doet.’

Nieuwsgierig naar de SDG7-control room? Lees er meer over in dit artikel of neem een kijkje op missioncontrolsdg7.data-for-good.com

Wat zijn mooie voorbeelden van initiatieven om ons heen die de energietransitie een boost geven volgens jou?

Opslag en transport van energie is nu nog een uitdaging. Het is bijvoorbeeld lastig en kostbaar om zonne-energie op te slaan voor een later moment. Hetzelfde gold tot voor kort voor waterstof. Hoewel waterstof regelmatig dé sleutel voor de energietransitie genoemd wordt, kon opslag en transport van waterstof alleen plaatsvinden onder hoge druk of met extreme koeling. Maar er worden oplossingen ontwikkeld die daar verandering in brengen. Een voorbeeld is H2Fuel. Dit bedrijf zet waterstof om in korrels, waardoor het oneindig en veilig kan worden bewaard. En het mooiste is: na gebruik kunnen de korrels, met duurzame energie, opnieuw worden opgewaardeerd tot bruikbare korrels. Je hebt dus oneindig, veilig en duurzaam energie tot je beschikking - met een hoge energiedichtheid. Zulke oplossingen, en de goedkope energie die ermee gepaard gaat - daar word ik enthousiast van. We zijn het tipping point voorbij: over tien jaar hebben we nagenoeg geen energierekening meer.

Dat vind ik belangrijk: SDG7 gaat nadrukkelijk niet alleen over duurzame, maar ook over betaalbare energie. Duurzame energie moet heel goedkoop of zelfs nagenoeg gratis worden, zodat het voor iedereen beschikbaar is. Dat is de sociale kant. De energietransitie kan niet zonder de andere transities. Daarom zijn de SDG’s ook zo belangrijk: alle uitdagingen haken in elkaar.’

Wat gebeurt er in de wereld al om doel 7b te bereiken en ontwikkelingslanden aan te kunnen sluiten op moderne en duurzame energiediensten?

‘Dit gaat eigenlijk deels vanzelf. Doel 7B betreft het uitbreiden van de infrastructuur en het upgraden van technologie om duurzame energiediensten aan te kunnen bieden aan alle ontwikkelingslanden. Het moeilijke is hierbij wel om het oude niet meer te introduceren. Je moet geen infrastructuur meer aanleggen die niet meer nodig gaat zijn. Bij de introductie van telefonie in deze landen werden bijvoorbeeld ook de kabels overgeslagen. Zij kunnen onze fouten overslaan.

Wat daarbij helpt is dat de alternatieven vaak niet alleen duurzaam zijn maar ook goedkoper. Een lamp op zonne-energie kost minder dan een lamp op lampenolie. Energie wordt een dienst die je afneemt. Je ziet nu dat dat soort ontwikkelingen van onderop ontstaan.’

Als we jou over een jaar weer spreken waar hoop je dan te staan met SDG7?

‘Ik hoop dat we dan het overzicht hebben met elkaar op wat er nodig en mogelijk is, in plaats van de chaos en verwarring van vandaag. Nu zijn we één van de vieste landen van Europa. Over een jaar zou het scenario waarmee we koploper kunnen worden duidelijk moeten zijn.’

En over tien jaar?

‘Dat is er voldoende, duurzame, goedkope energie voor iedereen. Ik hoop dat iedereen dan zegt: wat zaten we in 2020 nog te sukkelen! Waarom ik denk dat we het halen? Daar hoeven we niks voor uit te vinden. Warren Buffet zei dat een ondernemer een dromer is, en een succesvol ondernemer is een dromer die niet opgeeft. We kunnen het paradijs op aarde verwezenlijken met wat we vandaag hebben. En er komt nog zoveel meer!’