Van milieustraat naar woonwijk: de circulaire ambities van de houtbewerkers van Herso

Bomen zijn fantastisch. Ze produceren zuurstof, filteren CO2 uit de lucht, beschermen de aarde tegen uitdroging en leveren ook nog een prachtig product: hout. Helaas worden er veel meer bomen gekapt dan erbij komen. De houtbewerkers van Herso uit het Brabantse Loosbroek pakken het iets anders aan. Zij kappen geen bomen maar oogsten al hun hout in de milieustraat.

Geen sloophout

De stad zit namelijk vol afgedankte grondstoffen die weer te hergebruiken zijn. In plaats van termen als ‘afval’ en ‘slopen’ gebruiken deze zogenaamde urban miners liever woorden als ‘grondstoffen’ en ‘ontmantelen’ bij het verzamelen van eerder gebruikte materialen. ‘Wij zien geen sloophout, maar nieuwe kozijnen, tafels en vloeren’, aldus Rik Ruigrok, eigenaar van Herso.

Bij Herso worden allerlei soorten en maten afvalhout verwerkt tot een mooi nieuw product. Herso’s No Waste vloer bijvoorbeeld, werd in eerste instantie ontwikkeld voor het circulaire “Circl” paviljoen van ABN AMRO in Amsterdam. De gebruikte materialen zijn afkomstig van oude kozijnen, deuren, trappenhuizen en vloerdelen. Zelfs de oude voetbalkantine van Top Oss is in de Amsterdamse vloer verwerkt.

Mooi voor je interieur en de wereld

Bij Herso wordt met veel passie gewerkt aan het maken van unieke houten meubels die mooi zijn voor je interieur én voor de wereld. Vanuit deze gedachte ontwierp het bedrijf diverse collecties circulaire houtproducten. Circulair ondernemen is net als afvallen, zegt Ruigrok. Mensen zeggen altijd: ‘Volgende week ga ik er echt mee beginnen’, maar volgens Ruigrok is het simpel; wil je circulair ondernemen, begin er dan ook gewoon mee. ‘Als we het niet doen halen we de milieudoelen van 2030 niet, maar die van 2050 al helemaal niet. Te veel ondernemingen denken alleen met hun portemonnee. Dat is korte termijn denken. Het is gewoon tanden erin en gaan!’

Het is zeker niet de gemakkelijkste weg. Bij de circulaire start in 2001 zorgde hun werkwijze nog wel eens voor problemen met het kromtrekken en werken van de verschillende houtsoorten. Ruigrok besefte dat tijd de cruciale factor was. Het product heeft de tijd nodig om te stabiliseren. ‘Als bij ons in de fabriek een paneel kromtrekt, schuren we het gewoon weer recht en dikken het weer op. Na een jaar ontstaat zo een uiterst stabiel product.’ Het is een arbeidsintensief proces, maar het levert unieke stukken op die veel minder belastend zijn voor het milieu.

Race to the bottom

De conventionele meubelindustrie is steeds sneller en goedkoper gaan fabriceren. Grondstoffen en arbeid worden steeds duurder, maar er moet wel winst worden gemaakt. Dit komt de kwaliteit niet ten goede en het leidt vaak tot veel restafval en hoge transportkosten.

Al zijn de productiekosten bij Herso hoog vanwege het arbeidsintensieve proces, de grondstoffen, afkomstig van de sloop of uit restpartijen, kosten dan weer bijna niets. Flinke kostenposten zijn nog wel het transport van het afvalhout en de formaldehydevrije lijm (42% biobased) en lakken. Biobased lakken moeten vaker worden aangebracht en door het gebruik van verschillende houtsoorten in één product is meer lijm en lak nodig. Toch grijpt Ruigrok niet terug naar de ouderwetse methodes: ‘Ik heb geen keus, je moet als ondernemer aan de volgende generatie kunnen uitleggen wat je doet en waarom.’ Zijn dochter heeft hij dan ook benoemd tot Chief Environmental Officer in het bedrijf.

Geen ‘business as usual’

‘Je zou willen dat circulariteit ‘business as usual’ is, maar dat is het niet. Herso is een van de oudste duurzame houtverwerkende bedrijven van Nederland. De tafels zijn prachtig en van hoogstaande kwaliteit, maar vraag je Ruigrok waar hij echt trots op is, dan is dat op het feit dat ze nog steeds bestaan. ‘Het is ontzettend lastig en het voelt soms tegendraads om goed te doen.’ Ook Herso is nog niet 100% circulair, al komt het wel heel ver. Het probleem ligt hem vooral in de lakken, die zijn nu 55% plantaardig. Volledig plantaardige lak is het doel, maar dit zorgt nog voor praktische problemen. Zo ontdekten ze bij een tafel voor een ziekenhuis in Den Bosch dat de plantaardige lak reageerde met bepaald medicijngebruik van patiënten. Het tafelblad veranderde hierdoor van kleur. De tafel oliën zou een oplossing zijn, maar een ingehuurde schoonmaakploeg gaat niet steeds de houten tafel staan oliën, dit kost hen teveel tijd.

Van milieustraat naar woonwijk

Circulair ondernemen betekent voor het bedrijf ook samenwerken en delen. Zo deelt Ruigrok zijn kennis door studenten van verschillende opleidingen en niveaus een stageplek te geven. Er komen soms ook jongens binnen van vijftien jaar die van school zijn gestuurd of andere problemen hebben. Bij Herso krijgen ze een zinvolle stage. Ze leren er iets en vaak blijven ze hangen. Ruigrok ziet ook dat zijn studenten vaak moeite hebben met het vinden van betaalbare en gezonde woonruimte. Samen met drie van hen heeft hij nu een sociale circulaire woningbouwcoöperatie opgericht.

Het plan is om grond te pachten in de buurt en daar huizen op te gaan bouwen van afvalhout en 100% biobased. Herso verwerkt de inhoud van drie Rotterdamse milieustraten en die van de gemeente Oss in het project. Architectenbureau SuperUse uit Rotterdam is aan boord om het project mee vorm te geven.

Om dat te benadrukken heeft Herso een toekomststoel gemaakt naar initiatief van Jan Terlouw. Deze stoel krijgt een plaats aan de bestuurstafel, maar blijft altijd leeg tijdens de vergaderingen. De stoel staat symbool voor de toekomst van het kleinkind van de bestuurders, in de hoop zo hun beslissingen duurzaam te beïnvloeden. Terlouw zou graag zien dat na zijn overlijden dit exemplaar van de toekomststoel in de tweede kamer komt te staan, als 151st^e stoel die leeg blijft en de politici helpt herinneren dat ze daar niet zitten voor eigen eer en glorie. Op dit moment staat deze toekomststoel in Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam.