In heel ons land wordt hard gewerkt aan de stip op de horizon: Nederland circulair in 2050. Om de voortgang te bewaken en acties te optimaliseren verschijnt er jaarlijks een nieuw Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie. Dit rapport zoomt in op de huidige stand van zaken in de circulaire economie, toont aansprekende voorbeelden, deelt de voortgang van de verschillende transitieagenda’s die de overgang naar een circulaire economie moeten versnellen en komt met plannen en aanbevelingen voor de komende jaren. De belangrijkste boodschap van het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie 2021-2023? De basis is gelegd, maar nu is het tijd om te versnellen en op te schalen. Een boodschap die aansluit op het PBL-rapport ‘Mogelijke doelen voor een circulaire economie’, dat in juli verscheen.

Waarom toewerken naar een circulaire economie?

In een circulaire economie gaan we efficiënter en zorgvuldiger om met grondstoffen, materialen en producten. We zijn daardoor minder afhankelijk van de winning en productie van nieuwe grondstoffen en materialen. Veel van de natuur- en milieuproblemen zijn in de kern te herleiden tot een verspillende omgang met grondstoffen. Door de transitie naar een circulaire economie kunnen we een belangrijke bijdrage leveren aan vier grote maatschappelijke opgaven: CO2-reductie, biodiversiteit, verbetering van lucht-, water- en bodemkwaliteit en leveringszekerheid van grondstoffen.

Het kabinet heeft als doel gesteld om in 2030 een halvering van het gebruik van grondstoffen te bereiken en in 2050 een volledig circulaire economie te hebben. Om dit doel te bereiken is in 2016 het Rijksbrede programma Circulaire Economie ‘Nederland circulair in 2050’ opgesteld. Dit plan richt zich op de ontwikkeling en realisatie van een circulaire economie in Nederland voor 2050.

Wat is er bereikt?

Het nieuwe uitvoeringsprogramma staat bol van de kansrijke projecten en veelbelovende activiteiten. Een greep uit de concrete resultaten:

• Statiegeldsysteem voor kleine plastic flesjes operationeel

Met het besluit om over te gaan tot invoering van een statiegeldsysteem voor kleine plastic flesjes en drankblikjes om zwerfafval tegen te gaan, is een politieke discussie van twintig jaar beslecht. Het statiegeldsysteem voor plastic flesjes – dat sinds 1 juli operationeel is – en het statiegeldsysteem voor drankblikjes – dat 31 december 2022 ingaat – zijn de verantwoordelijkheid van de producenten. De bestaande Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV) voor verpakkingen is namelijk aangepast.

• Denim Deal gesloten

Op 29 oktober 2020 is de Green Deal Circulaire Denim (‘Denim Deal’) gesloten tussen de staatssecretaris van IenW, diverse partijen uit de textielketen (waaronder de textielafvalverwerkers, de vervezelaars/spinners, weverijen, productiebedrijven, merkeigenaren, detailhandels), de gemeenten Amsterdam en Zaanstad en de Metropoolregio Amsterdam en de minister van Economische Zaken en Klimaat. In de Denim Deal is afgesproken dat de ondertekenende merkeigenaren en detailhandelaren door samenwerking in de waardeketen in de komende drie jaar drie miljoen denim jeans produceren waarin 20 procent post-consumer recycled katoen is verwerkt. Daarnaast wordt een minimumnorm van 5 procent post-consumer recycled materiaal geïntroduceerd die voor alle denim kledingstukken gaat gelden.

• Circular and Fair ICT Pact (CIFT) ondertekend
  

Op 14 juni 2021 heeft Nederland samen met België, Duitsland, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk en Zwitserland het internationale Circular and Fair ICT Pact ondertekend. Het pact creëert een internationaal netwerk van organisaties die gaan samenwerken om te komen tot een meer circulaire en sociale ICT-markt.

• Green Deal Koffie en Thee bij het gft gesloten

In 2021 is de Green Deal Koffie en Thee bij het gft gesloten. Hierin is afgesproken dat alle koffiepads en theezakjes composteerbaar worden gemaakt (en dus geen plastics meer bevatten), zodat ze bij het gft-afval kunnen.

Doorbraken bij de transitieagenda’s

In 2017 zijn voor vijf belangrijke ketens (Kunststoffen, Maakindustrie, Bouw, Consumptiegoederen en Biomassa & Voedsel) binnen onze economie transitieagenda’s opgesteld. De verschillende transitieagenda’s werken allemaal binnen hun eigen gebied aan de transitie van lineair naar circulair. Ook hier zijn mooie resultaten geboekt. Bijvoorbeeld:

• Recycling matrassen (project van de Transitieagenda Consumptiegoederen)

In Nederland danken we jaarlijks meer dan een miljoen matrassen af. Deze worden voor het grootste deel verbrand voor energieopwekking. Vijf matrasproducenten en -importeurs (IKEA, Beter Bed, Auping, Swiss Sense en Hilding Anders) zeten zich in om via een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) te zorgen dat de recycling van matrassen groeit naar 75% in 2028. Het afgelopen jaar zijn er flinke stappen gezet.

• Circulaire Windparken (project van de Transitieagenda Maakindustrie)

De afgelopen twee jaar is met groot succes gewerkt aan het moonshotproject Circulaire Windparken. Dit inmiddels Europese project met een kennishub, beleidshub en investeringshub kent meer dan 150 deelnemende partijen, waarvan het merendeel bedrijven zijn. Op dit moment wordt gekeken hoe er opgeschaald kan worden naar het internationale niveau, om 1) circulair ontwerpen van windparken het nieuwe normaal te maken, en 2) een transparante en duurzame duale waardeketen te ontwikkelen.

• Mission Re-use (project van de Transitieagenda Consumptiegoederen)

In 2020 is het icoonproject Mission Re-use opgestart door Natuur & Milieu, Enviu en Recyling netwerk Benelux. Mission Re-use wil concepten waarbij wegwerpverpakkingen geheel vervangen worden door herbruikbare verpakkingen in de praktijk testen en, bij succes, opschalen. De focus ligt in eerste instantie op herbruikbare bekers en maaltijdverpakkingen voor ‘on-the-go’.

• Nationaal Testcentrum Plastics (NTCP) (project van de Transitieagenda Kunststoffen)

Het NTCP heef als doel om plastic 100% recyclebaar te maken. NCTP is het enige onafankelijke test- en ontwikkelcentrum voor hergebruik van plastics in Europa. Het NTCP is in 2019 opgericht mede dankzij subsidie van IenW. Hiermee is een sorteerlijn op industriële schaal gerealiseerd. Het tot stand komen van het NTCP draagt bij aan het realiseren van de ambitieuze doelen van de transitieagenda Kunststoffen, het Plastic Pact NL en het Europees Plastic Pact. Inmiddels is de industriële sorteerlijn gebouwd en volledig toegerust voor testen en onderzoek.

‘De transitie naar de circulaire economie is een snoepwinkel voor de ware ondernemer.’

Het uitvoeringsprogramma bevat naast een beschrijving van behaalde resultaten ook inspirerende interviews met mensen die door hun werk en persoonlijke motivatie een gezicht geven aan de transitie naar een circulaire economie. Deze interviews zijn terug te lezen in het magazine dat gelijktijdig met het uitvoeringsprogramma gepubliceerd is.

• Ilse van Eekeren (NS): Van treinvloer naar tafeltennistafel
• Björn Aarts (Rabobank): Circulair ondernemen tegen de stroom in
• Timmy de Vos (E-waste Race & Textiel Race): Kinderen als ambassadeurs in de E-waste Race
• Eline Oudenbroek en Janneke Leenaars (Interface): Klimaatvriendelijke innovatie van de tapijttegel
• Guido Braam (Powered by Meaning): ‘De transitie naar de circulaire economie is een snoepwinkel voor de ware ondernemer.’
• Aniek Moonen (Jonge Klimaatbeweging): ‘Ik zie een wereld waarin wij andere prioriteiten stellen.’
• Thomas Rau (Rau architects/Turntoo): 8 miljard kansen op verandering
• Ika Van De Pas (Milieu Centraal): Adviezen voor duurzaamheid in het dagelijks leven
• Klaske Kruk (Circularities): Een Circular Hero met een begrijpelijke boodschap
• Maresa Oosterman (voormalig directeur SDG Nederland) en Sandra Pellegrom (BZ): Wereldwijde problemen los je alleen samen op