Willem Ferwerda: 'De natuur kan zich herstellen'

Wie zijn die mensen, die Nederland met hun aanstekelijke drive, innovatieve oplossingen, diepgaande kennis en/of ondernemersgeest verder verduurzamen? Duurzaamheid.nl zet deze helden, verbonden aan ons platform, graag in the picture. Elke maand kun je nader kennismaken met een van hen. Deze maand is het woord aan Willem Ferwerda, directeur en oprichter van Commonland, een internationale organisatie die projecten ontwikkelt om gedegradeerde gebieden te herstellen op basis van een businessmodel. In 2016 nam hij de eerste plaats in van de Duurzame 100 van dagblad Trouw.

Ferwerda ziet de degradatie van onze ecosystemen als een mondiale crisis waar we als mensheid mee worden geconfronteerd. Hij stelt dat niet alleen een duurzame economie afhangt van gezonde ecosystemen, maar dat de staat van de natuur ons ook de staat van onze binnenwereld toont.

Wat is het grootste misverstand over klimaat en natuur?

‘Dat we denken de klimaatverandering wel even te zullen oplossen. Maar als we nu meteen stoppen met het uitstoten van CO2-gassen, dan zal het waarschijnlijk nog een paar duizend jaar duren. We zijn als mensen belangrijk, maar niet de enige factor die invloed heeft op het klimaat. Denk bijvoorbeeld ook aan aardkorstverschuivingen of zonnevlekken. Natuurlijk moeten we wel ons steentje bijdragen door keihard te werken aan de vermindering van uitstoot door onder andere de transitie naar duurzame energie en beprijzing van CO2.
Een groot misverstand over de natuur is dat deze zich niet kan herstellen. Dat kan wel, het maakt alleen wel uit of je een bepaalde fase van het ecosysteem wilt terugbrengen of dat je zoveel mogelijk de functie van het ecosysteem wilt herstellen. Het is echter redelijk complex en kost veel tijd. Daarbij moet je weten wat je doet, anders kan het verkeerd uitpakken. Door het bewust en onbewust introduceren van katten, ratten en vossen naar Australië zijn bijvoorbeeld veel inheemse diersoorten bedreigd geworden. Als je je verdiept in hoe ecologie werkt, dan kunnen er fantastische dingen gebeuren.’

Welke bijdrage wil jij leveren aan een duurzaam Nederland?

‘Ik wil een bijdrage leveren aan het opnieuw verbinden van de mens met de natuur en daardoor een brug slaan naar een economie en businessmodellen waarbij ons landgebruik herstellend is, in plaats van destructief. Mijn zorg is dat door de verstedelijking die kloof groter lijkt te worden. In mijn ogen zouden er drie vakken verplicht moeten worden op de lagere en middelbare school. Als eerste big history dat de verbinding tussen historische en geologische processen laat zien. Daarnaast ecologie en economie; het laat zien dat economie afhankelijk is van ecologie en niet andersom. En het derde vak is creativiteit: dat gaat over onder andere kunst en expressie, waarbij kinderen leren out of the box te denken.’

Wie is jouw inspiratiebron?

‘In mijn jeugd waren dat in eerste instantie plantjes en beestjes, en mensen als Darwin en de Duitse ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt. De natuur is nog steeds mijn belangrijkste inspiratiebron. Veel inspiratie put ik uit de wijsheid van inheemse volkeren, zoals de Kogi-indianen waar ik kennis mee maakte toen ik in Colombia werkte. Het is een volk dat dicht bij de natuur staat en hun oude tradities helpen mij contact te houden met mijn doelen in het leven. Veel heb ik ook geleerd van mijn leraren, zoals de ecoloog professor Thomas van der Hammen, een Boeddhistische leermeester in Sri Lanka en de Nederlandse psycholoog Ad Stemerding.’

Waar droom jij van?

‘Er is zoveel verspilling van menselijk kunnen. Ik kom bijvoorbeeld weleens in het Midden-Oosten zoals Egypte. Daar zijn veel jongeren werkloos; allemaal mensen die hun vaardigheden niet kunnen laten zien. Dat levert natuurlijk veel frustratie op en dat is zo triest en zonde. Terwijl de vaardigheden van alle mensen hard nodig zijn bij de transitie van ons oude systeem waarbij financiële groei het belangrijkste is naar een model waarbij verschillende vormen van groei nodig zijn. Het is mijn droom dat we samen naar een systeem gaan waarbij ecologie de basis is en we inzetten op het herstellen van de aarde.’

Wat is er volgens jou nodig om een volgende stap te zetten richting verduurzaming?

‘We moeten ons vooral richten op de jonge generatie: daar zie ik een bewustzijn ontstaan dat niet meer te stoppen is. Ik ben minder optimistisch over het leiderschap van de generatie vijftigplus. Er zijn uitzonderingen, maar de meesten vinden het lastig om te veranderen. Het opleiden van een nieuwe generatie waarbij de technologie en economie wordt ingezet voor ecologisch herstel is de toekomst. Dat moet in de nabije toekomst worden beloond en zaken die dat niet doen moeten worden belast, zoals CO2-uitstoot en vernietiging van biodiversiteit. Dat zijn cruciale beleidstappen voor langere termijn. Daar is een grote wilskracht voor nodig, maar het zijn zaken die in de grondwet zouden moeten worden vastgelegd.

Ik ben optimistisch ingesteld. Sinds ik actief werd in mijn vak in het begin van de jaren negentig zie ik internationaal overal een enorme toename in bewustwording. Overheden, bedrijven en vooral burgers werken steeds meer aan deze transitie waarin ecologie weer bepalend gaat worden. Dat besef is niet meer te stoppen. Dat geeft mij hoop.’

Wat moeten we vanavond ter inspiratie lezen/luisteren/bekijken?

‘Lees een boek over Big History, zoals Sapiëns, een kleine geschiedenis van de mensheid. En als je meer over ons werk wilt weten is de uitzending Groen Goud 2 van VPRO Tegenlicht over het herstel van ecosystemen een aanrader.’