De geopolitieke problemen vliegen ons om de oren. De VS en China beschuldigen elkaar van het inzetten van spionageballonnen. China tracht essentiële schakels in de productieketen van zonnepanelen op een rode lijst te krijgen, met als doel: zonder China geen zonnepanelen. De Coronapandemie en de oorlog in Oekraïne lieten ons al eerder zien hoe afhankelijk we in Europa zijn in onze productieketens. Onlangs werd ook het Nationaal Programma Circulaire Economie 2023-2030 (NPCE) naar de Tweede Kamer gestuurd. Duurzaamheid.nl was betrokken bij de totstandkoming ervan en legt verbanden tussen dit programma en de gebeurtenissen op het wereldtoneel. We pleiten voor meer autonomie in een circulaire samenleving.
In een circulaire economie bestaat nauwelijks afval en worden grondstoffen steeds opnieuw gebruikt. Het NPCE ?
beschrijft hoe de circulaire economie kan zorgen voor verbetering van leveringszekerheid en biodiversiteit, en hoe vervuiling en klimaatverandering kunnen worden aanpakt. Het programma, samen met het EU Actieplan ?
voor de Circulaire Economie en de Green Deal zoals deze nu worden uitgerold, benadrukt het belang van de circulaire economie. Met de transities die bezig zijn met name op het gebied van energie, mobiliteit en digitalisering ontstaat een grote druk op grondstoffen. Wat gebeurt er als Nederland en Europa minder afhankelijk zouden zijn van producten, grondstoffen en materialen uit andere landen? Wat voor kansen biedt de circulaire economie in dit opzicht?
Meer autonomie
Er ontstaan ketens van producten en diensten die circulair zijn uitgevoerd waarin we als onderdeel van de wereldeconomie een prachtige voorsprong hebben. Grondstoffenstromen zullen we opnieuw hoogwaardig gebruiken en terugwinnen uit onze producten, van generatie op generatie, Cradle to Cradle. Er zal nauwelijks nog afval worden verbrand, slechts de resten waar we echt niets meer mee kunnen. Het resultaat: de CO2-uitstoot en de vervuiling gaan omlaag, wat de biodiversiteit ten goede komt.
Ook socio-economisch gezien is er wereldwijd veel winst te behalen met deze benadering. Minder grondstoffenverbruik in een circulaire economie betekent dat minder grondstoffen nodig zijn uit gebieden waar de delving ervan soms tot mensenrechtenschending en lokale vervuiling zorgt. Bovendien bespaart het kosten en bieden nieuwe circulaire verdienmodellen nieuwe kansen voor waarde creatie. Zo zijn we ook in staat om de nieuwe generaties van zonnepanelen en windmolens zelf te produceren met behulp van grondstoffen uit oudere generaties, waardoor de afstanden tussen producent en markt veel korter is. Overige grondstoffen halen we zo veel mogelijk uit gelijkgestemde landen. De prijs- en leveringszekerheid worden vergroot en de werkgelegenheid krijgt een boost.
Europa heeft het begrepen!
De Green Deal komt hier als geroepen. De Green Deal is een van de meest vooruitstrevende en goede deals die Brussel voor ons heeft gemaakt. Het is een reeks maatregelen waarbij wij als EU-land onze ketens en industrie kunnen versterken en waar mogelijk beschermen.
Van een level playing field voor duurzame bedrijven en productieketens is namelijk nog steeds geen sprake. Produceer je hier een duurzame spijkerbroek dan concurreer je in een wereldmarkt waar mens en milieu ernstig tekort worden gedaan. Waar de externe kosten van ontbossing, milieuvervuiling, onderbetaling en soms uitbuiting op geen enkele manier in de echte kostprijs zijn verwerkt. Je concurreert met kleding die niet aan de grens geweerd wordt, terwijl het vaak troep is die na drie keer dragen op de vuilnishoop belandt. In dit voorbeeld is het kleding, maar dit geldt net zo goed voor batterijen, auto’s en speelgoed.
De Green Deal en de wet- en regelgeving die hieruit voortkomt, geeft ons een zet in de goede richting. Denk hierbij aan de Recht op Reparatie-wet en de richtlijnen omtrent de etikettering en duurzaamheidsclaims zodat greenwashing kan worden aangepakt. Met de Green Deal en het Actieplan voor de Circulaire Economie neemt de EU een leidende rol in de nieuwe economie. Wat nu nog onderbelicht wordt en waar wij enorme kansen zien is het sociale aspect.
Enorme kansen voor het sociale domein
Zo biedt het NPCE mooie kansen op het gebied van lokale werkgelegenheid in Nederland, zeker voor mensen die moeilijk passend werk kunnen vinden. Denk hierbij aan kringloopwinkels en circulaire ambachtscentra, en aan initiatieven zoals het United Repair Centre. Deze organisaties zijn er op gericht om mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te helpen. Maar ook voor technische beroepen op mbo- en hbo-niveau betekent het meer werk, wat zou kunnen leiden tot een herwaardering en gelijkere beloning van deze beroepsgroep. Een maatschappelijke win-winsituatie.
Grijp deze kans
Naast de dreiging op handelsgebied is er ook momentum in de samenleving: door inflatie en hoge gasprijzen zijn strategieën zoals delen, tweedehands kopen, en repareren wat nog gerepareerd kan worden weer normaler geworden. Ook voor mensen met een wat grotere portemonnee. Laten we deze kans grijpen en doorpakken voor een sociale, circulaire economie, voor hier en nu, maar ook elders en later.
De nieuwe economie bestaat al
Wat ons betreft bestaat de nieuwe economie overigens al. We kunnen mooie voorbeelden noemen waar Nederland trots op mag zijn: Kipster, de groenste kippenstal ter wereld, gaat nu ook de Amerikaanse eiermarkt helpen verduurzamen. En Mud Jeans, ’s werelds eerste circulaire denimmerk, werd in 2022 beloond met de Circulaire Held-prijs en ging er ook vandoor met de KW1 Plaquette voor Duurzaam Ondernemerschap.
Zeeman, de Nederlandse winkelketen, laat ook zien dat het anders kan en won dit jaar de Circulair Award. Een ander mooi voorbeeld is PeelPioneers. Zij wonnen de Circulair Award dit jaar (in de categorie Business Small) voor hun innovatieve manieren van het hergebruiken van sinaasappelschillen.
