Van keukenkastje tot cao

Echte duurzaamheid begint bij de mensen die onze samenleving draaiende houden. In de schoonmaak en thuiszorg komen milieu, gezondheid en waardigheid samen. Als we deze ‘basis van de maatschappij’ meenemen in de transitie – met eerlijke beloning, veilige werktijden en minder chemie – wordt Nederland niet alleen schoner, maar ook rechtvaardiger.

In de schoonmaak en thuiszorg wordt elke dag gewerkt aan een schoner, gezonder Nederland. Maar achter die dagelijkse routine schuilt een beweging die veel verder gaat dan poetsen en verzorgen. Niels van Geenhuizen, duurzaamheidsaanjager bij Total Care (CSU, Tzorg en Zizo), wil juist de ‘basis van de maatschappij’ meenemen in de duurzame transitie. ‘We spreken vaak over de onderkant van de arbeidsmarkt, maar dat vind ik negatief. Deze mensen vormen de basis van onze samenleving. Zonder hen draait niets.’

De menselijke maat in de transitie

Van Geenhuizen ziet hoe de schoonmaak en thuiszorg raken aan grote maatschappelijke thema’s: waardigheid, gezondheid, arbeid, milieu en gelijke kansen. ‘Duurzaamheid lijkt soms een luxe voor wie het zich kan veroorloven. Mensen met hogere inkomens zijn er vaker mee bezig dan mensen die het financieel krapper hebben. Maar juist de mensen die zorgen voor onze gebouwen, scholen, huizen en ziekenhuizen verdienen een hoofdrol in de duurzame transitie.’

Binnen CSU en Tzorg is verduurzaming daarom een belangrijk onderdeel van het werk. ‘We maken onze impact zichtbaar met data, zodat we op locatieniveau kunnen laten zien wat de CO₂-uitstoot is, hoeveel sociale waarde we creëren, en waar we nog stappen kunnen zetten. Vanuit die inzichten gaan we in gesprek met klanten, leveranciers en medewerkers: wat gaan we veranderen en wat levert dat op?’

Naar een heldere definitie van duurzame schoonmaak

Samen met klanten, leveranciers en ook concurrenten werkt het bedrijf aan een gedeelde definitie van duurzame schoonmaak. ‘Bij auto’s of gebouwen heeft iedereen een beeld van wat duurzaam is, maar in schoonmaak is dat nog vaag. De één focust op milieuvriendelijke middelen, de ander op sociale impact. Met een eenduidige standaard kunnen we pas echt meten en gericht verbeteren.’

De samenwerking levert praktische vernieuwing op, zoals circulaire vuilniszakken en werkwagens, chemievrije, data gestuurde schoonmaak en robots die ziekenhuisruimtes desinfecteren met licht.

Van microvezeldoek tot maatschappelijke impact

De keuze voor duurzame schoonmaakmiddelen lijkt misschien een detail, maar de impact is groot. Thuis grijpen veel mensen nog naar chloor omdat het ‘schoon ruikt’. Maar het is schadelijk voor mens en milieu en in de professionele schoonmaak alleen onder strikte voorwaarden toegestaan. ‘Waarom doen we dat thuis dan wel? Met microvezeldoeken en water maak je ongeveer 90 procent van de oppervlakken goed schoon, zonder agressieve chemie. Dat is gezonder voor medewerkers en bewoners, en scheelt chemische middelen en verpakking,’ aldus Van Geenhuizen

Tzorg vertaalt die kennis naar de huishoudens van cliënten. In pilots maken de thuishulpen een foto van het keukenkastje, waarna een slimme toepassing direct tips geeft over hoe cliënten thuis bewuster kunnen schoonmaken met alternatieve middelen.

Waardig werk in de praktijk

Schoonmaakmiddelen zijn een begin. Het echte verschil kan worden gemaakt bij waardig werk. CSU voert bijvoorbeeld actief de lobby voor dagschoonmaak. Want waarom zou een schoonmaker ’s ochtends om vijf uur naar een verlaten bedrijventerrein moeten? Overdag schoonmaken is veiliger, zorgt voor meer contact en waardering en maakt volwaardige banen mogelijk. Bij klanten die hiervoor kiezen, ontstaat meer sociale cohesie: de schoonmaker wordt collega in plaats van een anonieme schaduw aan de randen van de dag.

Mobiliteit is nog een sleutel. Ongeveer een derde van de klimaatimpact zit in woon-werkverkeer, vooral in de thuiszorg. Tegelijkertijd belonen cao’s duurzame keuzes als fietsen en ov onvoldoende. Van Geenhuizen pleit voor afspraken die duurzame mobiliteit mogelijk en eerlijk maken. Dat is goed voor de portemonnee, gezondheid en doorstroming, en het verkleint verschillen in kansen.

Om zwart werk in de particuliere schoonmaak terug te dringen, richtte CSU bovendien Zizo op: een dienst waarbij huishoudhulpen eerlijk betaald en verzekerd werken. ‘Veel mensen staan er niet bij stil dat hun hulp geen pensioen opbouwt of arbeidsongeschiktheidsverzekering heeft. Er is een alternatief.’

De blik op 2030

Van Geenhuizen heeft een helder doel voor zijn sector. ‘In 2030 willen we 70 procent CO₂ besparen in de hele keten. Maar belangrijker nog: we willen dat onze medewerkers met trots naar hun werk gaan. Dat ziekteverzuim halveert, dat schoonmakers overdag zichtbaar zijn en gewaardeerd worden en dat niemand meer in de grijze markt hoeft te werken.’

Oproep aan politiek en markt

Aan beleidsmakers vraagt hij om beleid voor de basis van de arbeidsmarkt. Maak dagschoonmaak de norm in aanbestedingen, stimuleer duurzame mobiliteit en maak combinatiebanen tussen schoonmaak en zorg eenvoudiger. Dat levert minder reistijd, lagere uitstoot, meer veiligheid en meer uren op die echt lonen. Nu staan verschillende cao’s zulke combinaties nog in de weg. 

Aan bedrijven de oproep om bij inkoop de sociale en milieu-impact integraal te laten meewegen, en partners te behandelen als mede-ontwikkelaars. ‘Wij kunnen het aan,’ zegt Van Geenhuizen. ‘Als de vraag er is en de spelregels helpen, dan laten we zien dat het kan. Milieuvriendelijk en sociaal gaan samen, juist in de sectoren die onze samenleving draaiende houden.’