‘Gendergelijkheid is een recht, geen luxe’

De 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) moeten ervoor zorgen dat de wereld een betere plek wordt om te leven. Voor iedereen. Om ervoor te zorgen dat we in Nederland grote stappen zetten om die doelen in 2030 te realiseren is er voor ieder doel een coördinator aangesteld. Op Duurzaamheid.nl kun je elke maand met een van hen kennismaken. Deze maand is het de beurt aan Laila Ait Baali, directeur bij platform voor gendergelijkheid en vrouwenrechten WO=MEN Dutch Gender Platform en coördinator van SDG5: Gendergelijkheid. In beide rollen slaat ze bruggen tussen verschillende mensen en organisaties om vrouwenrechten en gendergelijkheid te realiseren. Credo: gendergelijkheid is een recht, geen luxe.

Voordat Ait Baali directeur werd van platform WO=MEN (spreek uit: women equals men), vervulde ze er ruim vier jaar de rol van Coördinator Politiek. Is het altijd haar doel geweest om zich in te zetten voor gendergelijkheid? ‘Geen bewust doel in ieder geval’, stelt ze. ‘Het is wel een rode draad in mijn leven, zowel persoonlijk als in mijn werk en nevenactiviteiten. Dat ik me er nu volledig voor inzet voelt daarom ook heel logisch.’

Ieder jaar wordt gemeten hoe Nederland scoort op de verschillende SDG’s. Het zal geen grote verrassing zijn dat we daarbij prima scoren op bijvoorbeeld armoedebestrijding en handhaving van vrede. Wél opvallend is dat Nederland op het gebied van gendergelijkheid nog een flinke weg te gaan heeft.

Eerst maar die vraag: staan we er echt zo beroerd voor in Nederland?

Ait Baali: ‘Als je naar de jaarlijkse Global Gender Gap-index kijkt staat Nederland wereldwijd op de 38e plaats. We scoren daarmee onder bijvoorbeeld Rwanda en ver onder landen als Zweden en Noorwegen, die de lijst al jaren aanvoeren. Nu moeten we die score ten opzichte van een aantal landen buiten West-Europa wel iets nuanceren: in sommige van deze landen is het bijvoorbeeld verplicht om evenveel vrouwen als mannen in de politiek te hebben. Een mooi streven natuurlijk, maar in de praktijk zie je dat de meeste van die vrouwen vervolgens op onbelangrijke posities worden geplaatst. Dan kloppen je cijfers misschien wel, maar ze zeggen niets over de beslissingsmacht van deze vrouwen. Een quotum moet daarom geen doel op zich zijn, maar een middel om de status quo te veranderen. Kijken we sec naar de landen om ons heen, dan scoort Nederland opvallend matig op het gebied van gendergelijkheid. Wij staan op plek 16 van de 22 landen in West-Europa. En dat terwijl we ons internationaal juist profileren als voorvechter.’

Is dit verklaarbaar?

‘Ja, omdat Nederland koning deeltijdwerken is. En kijk je naar de verdeling voltijd/deeltijd, dan zie je dat vrouwen verreweg het meeste deeltijd werken. Mannen hebben hier bijvoorbeeld nauwelijks betaald ouderschapsverlof en werken dus meestal door. Zo houd je een door mannen gedomineerde arbeidscultuur. In veel landen om ons heen is dit al beter geregeld. Ter illustratie: in België hebben beide ouders recht op vier maanden betaald ouderschapsverlof per kind. Vanaf de zomer is dit in Nederland negen weken, maar met vijftig procent doorbetaling. Terwijl bewezen is dat ouders het pas opnemen als een salaris voor minstens tachtig procent wordt doorbetaald. Vijftig procent is voor veel gezinnen niet aantrekkelijk.’

Op dit moment hebben we te maken met de coronacrisis. Hoe beïnvloedt dat SDG5 volgens jou?

‘Juist nu komt genderongelijkheid sterk bovendrijven. Huiselijk geweld neemt een vlucht en als je kijkt naar de frontlinie, de mensen met cruciale en stelselmatig ondergewaardeerde beroepen, dan zie je dat daar het aandeel vrouwen onevenredig groot is. Terwijl vrouwen structureel ondervertegenwoordigd zijn in de (politieke) besluitvorming over de crisisbestrijding. Daarnaast jaagt een crisissituatie als deze scheve machtsverhoudingen aan. Neem Hongarije: daar greep Orbán de pandemie aan om wetswijzigingen door te voeren om alleenheerschappij te krijgen en werden wetten die gendergelijkheid en vrouwenrechten moesten stimuleren meteen teruggedraaid. Gendergelijkheid is vaak het eerste dat overboord gaat als een regime naar dictatoriaal beweegt.’

Zo erg is het in Nederland gelukkig niet. Maar hoe gaan we hier toch meer gendergelijkheid bereiken?

‘Door het op hoog niveau te beleggen. En dan bedoel ik echt hoog, op ministerniveau. Premierniveau zelfs, wat mij betreft. Niet als agendapunt uitgesmeerd over verschillende beleidsterreinen zoals nu het geval is. SDG5 is een cruciale ontwikkeling en vereist aandacht, overtuiging en leiderschap. Het effect van dergelijk leiderschap is bijvoorbeeld goed te zien in Nieuw-Zeeland. Dat land heeft een vrouwelijke premier en het tegengaan van een mogelijke toename van huiselijk geweld tijdens de coronacrisis werd er proactief opgenomen in het coronabeleid, en niet reactief zoals in veel landen, wanneer het eigenlijk al te laat is.’

Zijn er ook positieve ontwikkelingen?

‘Absoluut. Steeds meer mensen, vrouwen én mannen, durven hun stem te gebruiken en spreken zich uit over het onderwerp. Vooral bij jonge mensen zie je dat de zeggenschap toeneemt en de onverschilligheid afneemt. Dat is fantastisch en daar zijn we trots op.’

Wat adviseer je organisaties die willen bijdragen aan SDG5?

‘Maak het een speerpunt, veranker het in je hele bedrijfsketen en beleg het op strategisch niveau. Stel er doelen voor op en zorg dat de wil er is om het belang van SDG5 te blijven ondersteunen. En de top van een organisatie dient het goede voorbeeld te geven: neem bijvoorbeeld geboorteverlof en ouderschapsverlof op, en stimuleer dat ook bij je werknemers. Gendergelijkheid in je organisatie is echt een winstfactor. Daarom ontwikkelen wij een tool die bedrijven inzicht geeft in hoe hun bedrijf het doet op het gebied van gendergelijkheid.’

Als we jou in 2021 weer spreken, waar hoop je dan te staan?

‘Volgend jaar zijn de Tweede Kamerverkiezingen en die bieden een uitgelezen mogelijkheid om ons uit te spreken. SDG5 is dwarsdoorsnijdend, wat wil zeggen dat het in alle SDG’s terugkomt. Zonder gendergelijkheid blijft de helft van de samenleving op achterstand en zal ook het halen van de andere SDG’s voor Nederland in gevaar komen. Mijn wens is dat we ervoor kunnen zorgen dat de politiek het volgend jaar eens is over het cruciale belang van SDG5. Dat is waar we ons met WO=MEN voor inzetten en met het toenemende bewustzijn en de zeggenschap in de maatschappij heb ik daar heel veel vertrouwen in.’