Ecodorp Klein Oers, onder de rook van Eindhoven, wil laten zien dat duurzaam wonen een schat aan mogelijkheden biedt. Architect Renz Pijnenborgh praat ons bij over dit bijzondere project waarbij eenvoud, innovatie en durf centraal staan.
Renz Pijnenborgh is een pionier op het gebied van bio-ecologisch bouwen in Nederland. In 1982 richtte hij zijn bureau Archiservice op, met als belangrijkste doel: milieubewust en gezond ontwerpen en bouwen. In 1985 ontwierp hij het allereerste ecologische CPO ? -project in Nederland, een volledig zelfbouwproject in hout en met de voor zijn werk inmiddels kenmerkende grasdaken. Hij heeft in zijn carrière al vele baanbrekende ecologische projecten uitgevoerd zoals ‘de Brabantwoning’ – de zuinigste sociale huurwoning van Nederland. Daarmee liet hij al in 2012 zien dat gezond wonen ook betaalbaar en toegankelijk kan zijn. In 2013 richtte Pijnenborgh ontwerperscollectief Archi3o op. Projectarchitect Kim Verhoeven (van Archi3o) heeft het Ecodorp Klein Oers samen met de toekomstige bewoners vormgegeven en ecologisch ontwikkeld.
Gebruikmaken van de omgeving
Volgende maand start de bouw van Klein Oers, op een kavel van een hectare in de wijk Zilverackers in de gemeente Veldhoven. De 16 koopwoningen en 24 sociale huurwoningen worden gebouwd van hout, strobalen en leem – materialen uit de directe omgeving die volledig circulair zijn. De centraal gelegen permacultuurtuin zal voor een klein deel van de voedselvoorziening gaan zorgen, waarbij de mest geleverd wordt door compost uit het droogtoilet.
Even wennen
Alle veertig woningen worden voorzien van droogtoiletten. In een spoeltoilet spoel je dagelijks kostbare grondstoffen en ook nog eens liters drinkwater weg. Door menselijke ontlasting te composteren maken ze er bij Klein Oers op een veilige manier compost van. Composthopen zijn op verschillende plekken in de tuin opgenomen in het ontwerp.
Compost mag alleen compost heten als het aan drie voorwaarden voldoet: mensen maken of beheren het, organismen die zich vermenigvuldigen in de compost doen dit in aanwezigheid van zuurstof, en het proces genereert interne biologische warmte. Vooral dit laatste punt is van belang, want de warmte zorgt voor het vernietigen van ziekteverwekkers.
Je grote boodschap dek je af met een laag plantaardig strooisel zoals zaagsel, vlas, of fijn gemalen bladeren. De koolstof van dit materiaal bindt zich aan de stikstof en voorkomt dat het vies gaat ruiken. En als je dan toch nog wat ruikt, dan gooi je er gewoon nog wat meer strooisel op.
Waterrecycling
Omdat de woningen geen spoeltoiletten krijgen, blijft er slechts licht vervuild afvalwater over (grijswater). Dit water wordt behandeld zodat het weer hergebruikt kan worden voor bijvoorbeeld de wasmachines op het complex. Ondanks dat het systeem al enkele decennia bestaat heeft Ecodorp Klein Oers met dit behandelsysteem de primeur in Nederland.
Het grijswaterbehandelsysteem dat gebruikt wordt op Klein Oers is genaamd ‘Traiselect’. Het is eigenlijk niet veel meer dan een eenvoudige betonnen septische put met twee compartimenten. Het verschil met een reguliere septische put is dat er geen vetafscheider voor de put geplaatst mag worden. In de vetlaag die in de put aan de oppervlakte ontstaat, zullen zich namelijk bacteriën gaan vestigen die nodig zijn voor de afbraak van het vuil. Deze low tech oplossing heeft grote voordelen. Er is geen energie voor nodig en bij goed gebruik ook geen onderhoud. Het gereinigde water infiltreert via een wadi in de bodem onder Klein Oers waar bodembacteriën de allerlaatste restjes onder handen nemen.
Het gezicht van het dorp
Het dorp heeft een dorpshuis met een lokale positie binnen het plan. Het vormt als het ware het ‘gezicht’ van het ecodorp en heeft een centrale functie als het gaat om voorlichting en offgrid energievoorzieningen. Het voorziet daarnaast in gedeelde functies zoals een wasruimte, werkruimten, gezamenlijke woonkamer, keuken en logeerkamers. Ook zullen in het dorpshuis diverse activiteiten worden georganiseerd, door de bewoners zelf maar ook door mensen van buiten het dorp.
Verschillende woonvormen
In elk van de vijf woonblokken komen acht woningen, variërend van één- tot driepersoonsappartementen tot vierpersoonsgezinswoningen. Aan samengestelde gezinnen of mensen die hun ouders willen laten inwonen is ook gedacht. Wonen met een kleine ecologische voetafdruk vraagt om kleine woningen. Het woonoppervlak varieert daarom van 50 m² voor één- of tweepersoonshuishoudens tot maximaal 92 m² voor een groot gezin. Er komen zowel sociale huurwoningen als koopwoningen en de bedoeling is om de koopwoningen voor een groot deel binnen de sociale koopgrens te houden.
Een offgrid ecodorp?
Als het dorp zonder riolering kan, wordt het dan helemaal zelfvoorzienend gebouwd? ‘Een ecodorp los van gemeentelijke aansluitingen zoals gas, water, elektriciteit en riolering, dat was aanvankelijk wel het plan,’ vertelt Pijnenborgh. ‘Het is niet onmogelijk, maar offgrid betekent niet per se duurzamer. En duurzaam was juist de belangrijkste voorwaarde voor Klein Oers. Water oppompen van driehonderd meter diepte bijvoorbeeld, dat kan het waterleidingbedrijf veel efficiënter, en dan ook gelijk voor de hele regio. Hun leidingen liggen er ook al. Daar kan het ecodorp niet tegenop. Daarom, eerst duurzaam, daarna mogelijk offgrid.’
