Duurzame Dilemma’s

Met Eric van Schagen

Voorzitter VNO-NCW – Brabant Zeeland en voormalig CEO bij familiebedrijf Simac Techniek

Duurzame dilemma’s, iedereen loopt er weleens tegenaan. Als we als maatschappij wat minder gaan verbruiken en verspillen, dan is dat goed voor het milieu. Maar, wacht even, als we minder kopen, is dat dan wel goed voor onze economie? En gaan we van het gas af en elektrisch rijden, of kan ons elektriciteitsnet dit helemaal niet aan? Kunnen zonnepanelen ons hierbij helpen? Maar wat moeten we eigenlijk met de panelen aan het einde van hun levensduur? Ze zijn vaak nog niet goed te recyclen. Het zijn stuk voor stuk dilemma’s die veel onzekerheid oproepen. We gingen in gesprek met Eric van Schagen. Hoe gaat hij met duurzame dilemma’s om?

Het motto van Eric is: durf vragen te stellen. Praat er over. Durf je dilemma’s bespreekbaar te maken. Net doen alsof je alles zeker weet heeft ook zo zijn risico’s. En het gesprek aangaan helpt ons in onze kennisontwikkeling.

Vragen als hierboven houden hem regelmatig bezig, en nu Van Schagen recent de directeursrol heeft overgedragen aan zijn dochter, heeft hij nog meer tijd om erover na te denken. ‘We maken te veel gebruik van de aarde en dit kan niet zo blijven doorgaan, want een keer houdt het gewoon op. Anderzijds heb ik er niet zoveel vertrouwen in dat we de problemen gaan oplossen. Zo neemt ons energieverbruik juist alleen maar toe in plaats van af. Hoe groen is groene energie nou echt? En waar halen we onze grondstoffen vandaan en hoe hergebruiken we die?’

Wat is wijsheid?

Wie het weet mag het zeggen. Maar heel eerlijk, wie weet het echt? Van Schagen: ‘Moet ik nou een elektrische auto kopen of blijf ik gewoon diesel rijden of benzine? Veel mensen hebben er een mening over, maar zolang we elektriciteit nog niet opwekken met hele schone energie kan ik misschien beter gewoon een brandstofauto blijven rijden, want dan is er in zijn totaliteit minder energieverlies. Maar als er meer mensen elektrisch gaan rijden dan kan de productie misschien ook groener worden? We weten het niet. Welke prijs willen we betalen om toch die duurzaamheidstransities door te maken, terwijl we ook nog niet helemaal weten waar we naartoe gaan?’

‘Neem nou die bestelbusjes met de tekst: Wij rijden 100% emissievrij. Dat is gewoon helemaal niet zo. Laten we nou met zijn allen afspreken dat we nog maar één keer per week pakketjes laten bezorgen in de buurt in plaats van alles wat we bestellen morgen in huis willen hebben. Dat levert meer duurzaamheidswinst op.’

Nog meer regels

En moeten we nou de kant van de regelgeving op, zoals met de nieuwe CSRD-wetgeving voor bedrijven? Gaan wij door de implementatie van de Europese regelgeving van CSRD groener worden, ja of nee? Aan de ene kant zegt Van Schagen nee: ‘Ik kan het geld dat ik hiervoor uitgeef aan rapporten en accountants beter uitgeven aan zonnepanelen, of isolatie. In ieder geval in iets wat ook die duurzaamheid een stukje positief beïnvloed.’ Aan de andere kant zegt hij ja, want door te gaan meten is iedereen er nog bewuster mee bezig en gaan we uiteindelijk wel maatschappelijke druk krijgen om doelstellingen te formuleren. ‘En,’ voegt hij toe, ‘Het gaat ook greenwashing tegen.’

No-brainers

Eén ding weet hij wel zeker: als hij met de fiets naar het werk gaat, dan is dat beter dan de auto pakken. Als je ergens kunt besparen, dan krijg je er nooit spijt van, meent van Schagen. Een aantal van de dilemma's is dan ook op te lossen door het gewoon te doen. Zoals isoleren, de thermostaat twee graden lager zetten, zoveel mogelijk met de fiets gaan. Je mobiliteit beperken en bijvoorbeeld meer video-calls doen. Met de auto maximaal 100 km/u rijden om brandstof te besparen.

Morele overweging

Van Schagen zou meer de discussie willen aangaan om te kijken of wij met elkaar goed natuurlijk gedrag aan kunnen leren. ‘Je gooit toch ook niet gewoon je afval op straat? Dus zonnepanelen kopen moet niet alleen maar een economische afweging zijn, maar net zo goed een morele. En als het weer is toegestaan om 130km/u te rijden, waarom zou ik niet gewoon 100 blijven rijden? Ik ben misschien vijf minuten later in Amsterdam, maar bespaar wel 20% aan brandstof en het is beter voor het milieu.’

Wel is hij van mening dat de milieuprijs in de prijs van goederen verwerkt moet worden. Zo is hij sterk voorstander van het aanzienlijk duurder maken van vliegtickets. ‘Als ik de keuze heb om naar Londen te gaan, dan is het vliegtuig sneller en goedkoper. Terwijl milieutechnisch de trein toch echt beter is.’

De religie van planeetliefde

Van Schagen hoopt dat mensen zelf wat meer gaan nadenken over wat kan. Dat niet alles in regels vastgelegd hoeft te worden. Als er te veel regels zijn, leidt dat soms ook tot verzet.

In plaats daarvan pleit hij voor planeetliefde. ‘Geef mensen een aantal basiswaarden mee die je voor elkaar én voor de planeet moet doen, bijna zoals het vroeger met religie ging. Net als met naastenliefde, in het verleden eigenlijk de basis van een samenleving die niet met elkaar in gevecht is, zou je een soort planeetliefde moeten creëren waarbij je zelf nadenkt over hoe je dat goed doet. En niet zegt ‘kijk ik rij elektrisch, dus ik mag 150 rijden en heel hard optrekken met mijn Tesla’, want dat is dus niet zo. Met planeetliefde kun je er wel met elkaar over in gesprek gaan.

De onbekende weg

Welke rol kan iedereen - bedrijven, consumenten én overheid - spelen om werkelijk stappen te maken? Misschien moeten we accepteren dat we nog een lange weg hebben af te leggen in een nog onbekende omgeving en we ook niet precies weten waar het eindigt. We moeten accepteren dat we nog niet helemaal weten waar we gaan uitkomen, maar als we elkaar ondersteunen en proberen kennis uit te wisselen dan lukt het vast. Misschien moeten we ook wel gewoon zeggen: we beginnen er gewoon aan. En dan zien we over 10 of 20 jaar of we het juiste hebben gedaan.