Papierpionier PaperWise maakt duurzaam papier van landbouwresten

Schrijven, printen en verpakken: papier gebruiken we dagelijks. Papier heeft bovendien toekomst als vervanger van plastic verpakkingen. De huidige impact van de papierindustrie kan echter sterk worden verbeterd. Daar zet Peter van Rosmalen zich met zijn bedrijf PaperWise voor in. In plaats van bomen als basis te gebruiken, maakt de sociale onderneming papier van landbouwafval. ‘Afval? Het is geen afval,’ lacht Van Rosmalen. ‘Zodra wij het gebruiken, is het immers een grondstof.’

Achter onze schrijfblokken en papieren verpakkingen gaat een hele wereld van papier schuil. De Europese markt voor papier en karton heeft een omvang van meer dan € 100 miljard en beslaat 20% van de wereldmarkt. De helft van dit papier wordt momenteel geproduceerd met grondstoffen uit de bosbouw, de andere helft met gerecycled papier. Toen Van Rosmalen voor zijn werk in de verpakkingsindustrie in aanraking kwam met pulp van landbouwafval, zag hij mogelijkheden om de papierindustrie ingrijpend te veranderen.

Papierpionier

De oplossing van PaperWise klinkt heel logisch. Gemiddeld bestaan voedselgewassen voor 20% uit voedsel en voor 80% uit landbouwresten: de bladeren en stengels. Deze resten worden verbrand – soms voor de opwekking van duurzame energie, maar meestal simpelweg op het land. Zo gaan waardevolle grondstoffen verloren, wordt onnodig CO₂ uitgestoten en worden bodem en lucht vervuild. Door de landbouwresten te gebruiken voor papierproductie wordt deze negatieve impact voorkomen, wordt de kap van bomen voor papier en het bijbehorende grondgebruik verminderd én krijgt de reststroom van landbouwgewassen meer waarde.

Toch bleef het enthousiasme bij anderen uit. ‘Iedereen zei dat het niet kon,’ vertelt Van Rosmalen. Desondanks kon de ondernemer zijn oplossing niet loslaten. ‘Het is nooit onze drijfveer geweest om veel geld te verdienen met papier. Wij willen veranderen. En als verandering je drive is, dan kijk je anders naar de wereld om je heen.’

De ondernemer besloot om zijn baan op te zeggen en ging op reis naar papierfabrieken in India en Zuid-Amerika die wél met landbouwafval konden én wilden werken. ‘Daar presenteerde ik mijn ideeën. Dat was erg spannend: ik had geen assortiment, geen distributie, geen marketing – eigenlijk helemaal niets. Ik kon alleen beloven ontzettend hard te werken. Teruggekomen heb ik mijn oude werkgever direct tot één van onze eerste klanten kunnen maken. Vanaf toen is PaperWise is een stroomversnelling geraakt.’

Internationale samenwerking

Nu, nog geen vijf jaar later, voorziet PaperWise meer dan 1.000 klanten in 18 landen van papier en karton, van Eosta, Jumbo, Landal Greeenparks en Tony’s Chocolonely tot Accenture, Heineken, Weleda en Rabobank – met een omzet van meer dan 1 miljoen als resultaat. Het assortiment van PaperWise varieert van kopieerpapier, bekers en schrijfblokken tot papier en vouwkarton voor verpakkingen. Om dit duurzame papier en karton te produceren werkt de sociale onderneming nauw samen met vier fabrieken in India en één in Zuid-Amerika.

‘Het is lastig om in Europa grondstoffen te vinden,’ vertelt Van Rosmalen. ‘In Nederland bijvoorbeeld verbouwen wij relatief weinig gewassen en werken we over het algemeen al efficiënt. Er is hier geen grote stroom te vinden van landbouwresten van hetzelfde gewas, en dat is wat wij nodig hebben om papier te produceren dat minstens 50% landbouwafval bevat.’

Stappen verder

PaperWise wil steeds verder gaan. De papierfabrieken staan midden in het gebied waar de gewassen verbouwd worden. ‘Zo wordt het transport beperkt en versterken we de band met lokale gemeenschappen,’ legt Van Rosmalen uit. ‘Een deel van de omzet gaat via onze partners naar infrastructuur, zorg en scholing. Zo zorgen we voor een positieve verandering.’

Ondertussen werken de vijf medewerkers van PaperWise alweer aan de volgende stappen. Een aandachtspunt is het productieproces van papierpulp: PaperWise gebruikt dezelfde methoden als traditionele papierproducenten. ‘De methode om papier te maken van zowel bomen- als plantenpulp is milieubelastend. Er zijn veel chemicaliën nodig, hoge temperaturen en veel water, waardoor de milieubelastingonnodig hoog is. We zoeken naar een milieuvriendelijke methode. Als we die hebben gevonden, dan gaan we ons proces daarop aanpassen.’

Samenwerking

PaperWise is altijd op zoek naar nieuwe samenwerkingen. Hoog op de wensenlijst staan voedselverwerkende bedrijven. ‘Denk bijvoorbeeld aan bierbrouwerijen,’ legt Van Rosmalen enthousiast uit. ‘Deze bedrijven hebben veel gerst nodig en daar zit stro aan, dat wij als grondstof kunnen gebruiken voor hun verpakkingen. Door samen te werken kunnen we de logistiek verduurzamen, maar het levert bijvoorbeeld ook winst op voor de boer die inkomsten ontvangt voor de héle plant.’

‘Door hogere inkomsten wordt het voor een boer in een ontwikkelingsland mogelijk om zijn kind naar school te laten gaan. Weet je hoeveel impact je dan maakt? Minder armoede en meer kansen op een beter leven voor de hele gemeenschap. De 17 Sustainable Development Goals van de VN hangen hier aan de muur en die inspireren me iedere dag.’

Opschalen

Wat heeft PaperWise nodig om deze doelen te behalen? ‘Schaal,’ zegt Van Rosmalen resoluut. ‘Om de boeren die de landbouwresten leveren te betalen moeten we minimaal vijf keer zo groot worden. De traditionele papierindustrie is echter zo efficiënt dat alternatieven zoals PaperWise biedt, duurder zijn.’

Een tweede uitdaging is de focus op papier van bomen vanuit de kant van de afnemers. Deze focus vormt een drempel voor PaperWise. Dé standaard voor duurzaam papier, het FSC-keurmerk, is namelijk gericht op papier dat van bomen is gemaakt dat uit duurzaam beheerde bossen komt. Het keurmerk is daardoor niet van toepassing op PaperWise-papier, met zijn vernieuwende grondstof. ‘Daardoor blijf je in dat systeem denken,’ legt Peter uit. ‘Ons papier past niet in het plaatje, terwijl het veel duurzamer is.’

Duurzamer, maar zonder FSC-keurmerk

Dat het duurzamer is, laat ook de levenscyclusanalyse zien die de onderneming heeft laten uitvoeren. De productie van PaperWise-papier zorgt – inclusief transport – voor een milieu-impact die 47% lager is dan FSC-papier dat in Europa wordt geproduceerd, en 29% lager dan gerecycled papier. ‘In veel openbare aanbestedingen wordt echter het FSC-keurmerk voorgeschreven voor de inkoop van papier,’ legt Van Rosmalen uit. ‘Daardoor zijn wij niet in beeld. Tijdens de Week van de Ondernemer bespraken verschillende ondernemers, waaronder PaperWise, hoe wetten en regels konden bijdragen aan verduurzaming met de minister-president. Mijn antwoord was heel simpel: koop écht duurzaam in. Geef geen subsidie, maar verander de standaard en betaal de 10% extra die ons papier kost. Moet je eens zien wat er dan gebeurt.’

Gebruik minder papier!

Van Rosmalen ziet genoeg groeikansen voor PaperWise. ‘Op onze website en al onze verpakkingen staat een ongewone boodschap: gebruik minder papier. Dat is de beste methode om te verduurzamen. De markt voor kantoorpapier en drukwerk krimpt gelukkig. Ik ben daar niet bang voor, want ik zie veel kansen voor de papierindustrie als vervanging van plastic als verpakking.’

‘Ook introduceren we binnenkort naturel kopieer- en printpapier: ongebleekt papier met een lichtbruine kleur, gemaakt van 100% landbouwafval. Bij productie zijn minder chemicaliën nodig en het papier is tien procent lichter. Waarom moet papier eigenlijk wit zijn? Nee, ik heb geen idee of er afnemers voor zijn, maar als ik één ding mee mag geven: als je ergens in gelooft, ga er dan voor.’