Afgedankte telefoons uit Afrika en Azië zijn goud waard

De mobieletelefoniesector afvalvrij maken, dat is de missie van Joost de Kluijver. Hij is de oprichter van Closing the Loop en won dit jaar de Circular Award. ‘Een fijne waardering voor wat we aan het doen zijn,’ aldus De Kluijver. Wat Closing the Loop doet? Afgedankte mobiele telefoons in Afrika en Azië kopen en die recyclen zodat van de gewonnen grondstoffen weer nieuwe mobieltjes kunnen worden gemaakt. Een mooi voorbeeld van urban mining waarbij edelmetalen niet uit de grond gehaald worden, maar uit producten als computers of mobieltjes. Kostbare grondstoffen belanden op deze manier niet als afval in het milieu, maar krijgen een herbestemming en leveren de lokale bevolking en ondernemers ook nog geld op.

Kostbare grondstoffen

Per jaar worden wereldwijd twee miljard mobiele telefoons geproduceerd, waarvan maar een kwart wordt gerecycled. Een groot deel van de afgedankte mobieltjes wordt gewoon weggegooid. Zonde, vindt De Kluijver. Daarmee belast je niet alleen de omgeving, ook gaan kostbare grondstoffen verloren. Daar zag de Amsterdamse ondernemer kansen. ‘Ik werk al zeventien jaar met veel plezier in deze sector. Ik startte Closing the Loop in 2012 omdat er in ontwikkelingslanden geen mogelijkheden waren om afvaltelefoons te recyclen,’ legt hij uit. ‘Wij kopen telefoons op bij onder andere reparatiewinkeltjes, kerken of consumenten. We hebben al zo’n 2.000 mensen kunnen helpen met het verdienen van extra inkomsten en meer dan 1,9 miljoen telefoons verzameld. De verkregen mobieltjes gaan met containers tegelijk naar een verwerkingsbedrijf waar de kostbare grondstoffen eruit worden gehaald. De verwerking gebeurt in Europa omdat Afrika hiervoor geen faciliteiten heeft.’

Closing the Loop werkt daarbij onder andere samen met het Belgische afvalverwerkingsbedrijf Umicore waar meer dan tien bruikbare metalen, zoals koper, goud en zilver uit de afvaltelefoons worden gewonnen. Het recyclingproces is gemakkelijker en meer verantwoord dan het delven van grondstoffen via mijnbouw. Een ton mobieltjes levert twintig tot zestig keer zoveel goud op als een ton gouderts. ‘We zijn door de jaren heen van een soort afvalboer gegroeid naar een leverancier van schaarse grondstoffen. Vaak worden deze grondstoffen gewonnen op een niet duurzame wijze en op plaatsen waar de arbeidsomstandigheden slecht zijn. Met Closing the Loop laten we zien dat het anders kan.’

Impact verminderen

Daarnaast biedt Closing the Loop organisaties in Europa de mogelijkheid om hun negatieve impact op de omgeving te verminderen. Het model dat de onderneming gebruikt is te vergelijken met CO2-compensatie bij vluchten. ‘In de basis een goed idee: voor een klein bedrag compenseer je als passagier de uitstoot van het vliegtuig. Van het geld worden bomen geplant. Wij doen hetzelfde, maar dan met mobieltjes: een nieuwe telefoon aanschaffen heeft impact op de omgeving, dat compenseren wij door voor onze klanten afvaltelefoons te recyclen.’ Met dit zogenoemde 1-for-1-concept werkt Closing the Loop nu ruim een jaar. ‘Het leverde onverwacht veel enthousiasme op,’ lacht De Kluijver. ‘Grote organisaties als KPMG, Schiphol, ING en de gemeente Amsterdam zijn hiermee gestart, maar ook in het mkb is er interesse voor 1-for-1. We merken dat veel bedrijven bezig zijn met duurzaamheid, maar dat er vaak aarzeling is om hun businessmodel radicaal te veranderen. Ons concept kan een mooie eerste stap zijn om het onderwerp duurzaamheid op de agenda te zetten.’

Cultuurverschillen

Door de mobiele telefoons in Afrika in te gaan zamelen, stelde De Kluijver zijn bedrijf voor een grote uitdaging, want het cultuurverschil bleek groot. Sinds een paar jaar heeft hij een teamlid aangenomen dat hem in Afrika ondersteunt. ‘Hij is in Zuid-Afrika geboren en groeide op in Ghana. Hij kent de cultuur en kan onze ideeën doorvertalen. Dat heeft effect want de inzameling groeide van enkele honderden telefoons naar honderdduizenden.’

Duurzaamheid is veel minder ingebed in Afrika dan in Europa. Er is bij de bevolking weinig kennis over het onderwerp. ‘Nederlanders krijgen deze kennis door bijvoorbeeld de overheid, campagnes van SIRE of Greenpeace en de media. Dat gebeurt in Afrika veel minder. Passende wetgeving rond duurzaamheid ontbreekt vaak en er is weinig consumentenbewustzijn of infrastructuur rond recycling,’ somt De Kluijver op. ‘In Malawi dacht men dat we oplichters waren. Als dan blijkt dat we echt betalen voor de mobiele telefoons vinden ze het prima, maar stellen geen verdere vragen. Dat komt pas als we vaker contact hebben. Dan kunnen we uitleggen waarom we dit doen en ontstaat interesse en bewustzijn: afval is potentie. Natuurlijk realiseer ik me dat dit nog in de kinderschoenen staat. Er is nog veel meer afval en het probleem speelt in zo’n 150 landen. Werk genoeg!’

Regels beter afstemmen

Closing the Loop is de enige legale partij die specifiek telefoons opkoopt op het Afrikaans continent, volgens De Kluijver. Concurrentie heeft hij verder uit het illegale circuit, vooral van bedrijven uit Pakistan, China en India. ‘Zij omzeilen de internationale wetgeving rond afvaltransport. Die is vrij streng om een verantwoorde manier van vervoer en verwerking te garanderen. Het is zonde dat veel telefoons daardoor onder de radar blijven en op inefficiënte en vaak vervuilende manier worden verwerkt. Door internationale regels beter af te stemmen, kan een legale samenwerking worden bevorderd. Een schaalbaar businessmodel ondersteund met passende wetgeving kan dan heel succesvol zijn, want het goud ligt daar bij wijze van spreken op straat.’

Samenwerking is de sleutel

De groei die Closing the Loop in de afgelopen jaren doormaakte, stemt De Kluijver tevreden. Dat wil zeker niet zeggen dat hij geen ambities meer heeft. ‘We zijn nog niet zo groot: een paar collega’s in Europa en een club verzamelaars in Afrika en Azië. Van de twee miljard telefoons komen anderhalf miljard exemplaren nog niet in het recycleproces terecht. We gaan dit jaar meer samenwerken met partijen uit de telefoniesector, zoals IT-bedrijven. En hopelijk ook producenten als Samsung en andere telecombedrijven.’ Samenwerking vormt volgens de Amsterdamse ondernemer de sleutel om de sector afvalvrij te maken. Geen stip op de horizon, maar een doel dat op korte termijn haalbaar is. ‘Dit afval heeft grote waarde. Niet alleen voor Europa, maar voor de hele wereld. Vooral ontwikkelingslanden kunnen hiervan profiteren, doordat er minder afval in hun leefomgeving terechtkomt én de waardevolle grondstoffen geld opleveren. Die landen worden nu helaas nog te vaak als afvoerpuntje gezien.’

Juist het feit dat in ontwikkelingslanden nog geen afvalverwerkingsovens staan, kan in hun voordeel werken. ‘Zij zouden meteen kunnen starten met nieuwe, goedkopere en duurzamere technieken om grondstoffen te winnen via recycling, zoals door gebruik van zuren en bacteriën. De dure verbrandingsovens in Europa moeten eerst worden afgeschreven en investeringen moeten zijn terugverdiend. Door die ‘liniaire’ investeringen over te slaan kunnen ontwikkelingslanden een mooie stap maken. Ze kunnen voorlopers worden!’