Zilte landbouw als kans en oplossing

Marc van Rijsselberghe experimenteert onder andere met zout-tolerante aardappelen en dat leidt tot verschillende succesvolle projecten met zilte landbouw in binnen- en buitenland. Deze techniek biedt grote kansen voor het oplossen van voedingsproblemen in de wereld. En dat is precies waar Van Rijsselberghe van droomt.

Er is wereldwijd meer dan een miljard hectare landbouwgrond te zout om gewassen op te laten groeien. Tenminste, als je dat met traditionele methoden zou doen. Zeventien jaar is Van Rijsselberghe bezig met onderzoek naar een alternatief, namelijk zilte teelt. Een project waar hij is ingerold. ‘Ik begon ooit met het verbouwen van de zeegroenten zeeaster en lamsoor. Die laatste liep fantastisch, totdat er drieduizend eenden langskwamen en onze 240.000 planten uit de grond rukten.’ Het leverde de Texelse ondernemer een flinke schadepost op. Hij besloot wat anders te gaan doen. Na contact met de Vrije Universiteit werd het plan opgevat om proeven te doen met het verbouwen van groente op zilte grond. ‘Er kwamen twee verschillende werelden samen. Ze hadden laboratoriumproeven gedaan met aardappelplanten, zonder resultaat. Ik stelde voor om het buiten te proberen. Dat kunnen we niet, was de reactie van de verantwoordelijke professor: te veel factoren als zon en regen die we niet kunnen besturen en controleren. Dat leidt tot een ongewisse uitkomst. Ik vond zo’n praktijkproef juist heel interessant en dat ben ik gaan doen. Het was de start van dit avontuur.’

Overlevingskansen en smaak

De proeven met aardappelen leverden één soort op die het redde op zilte grond.‘Het is genetisch bepaald welk ras werkt. We maken dus gebruik van de wijsheid die in de plant zit. Dat heeft me door de jaren de bijnaam potatowhisperer opgeleverd,’ lacht Van Rijsselberghe. Zout spreekt het interne afweersysteem van planten aan, legt de groentepionier uit. De reactie is voor iedere plant anders. Sla, wortel, aardbeien of boerenkool: hij testte inmiddels zo’n 920 verschillende rassen. ‘Het is belangrijk dan de planten overleven, maar het mag ook niet ten koste gaan van de smaak. We hebben een boerenkoolsoort gevonden die door de zoutzweem lekker op smaak komt, maar andere groenten zijn helemaal niet lekker,’ legt hij uit. ‘Van alle soorten die we onderzochten, haalde zeventig procent het niet en van de overige dertig procent heb je drie á vier procent over die lekker is.’

Bijdragen aan de SDG’s

Het werk van Van Rijsselberghe bleef niet onopgemerkt. De afgelopen twee jaar alleen al kwamen meer dan zestig filmploegen van over de hele wereld naar Texel om te kijken naar de resultaten die hij behaalde met landbouw op zilte grond. ‘Er zijn ongelofelijk veel kansen om de wereld te voeden. Zilte landbouw biedt voedingsoplossingen in de hele wereld, zeker voor arme gebieden.’ Van Rijsselberghe heeft de ambitie om een bijdrage te leveren aan Sustainable Development Goal twee: een einde aan honger. Hij onderkent dat hij dat niet alleen kan en onderschrijft een Chinees spreekwoord dat luidt: ‘Geef een man een vis en hij eet een dag, leer hem vissen en hij eet zijn hele leven.’ Van Rijsselberghe vertaalt dit als volgt: ‘Je kunt al je bevindingen patenteren en blijven omkijken of niemand ze steelt. Ik kies voor open source: we stellen de informatie beschikbaar en kunnen met al onze ervaring adviseren hoe het aan te pakken.’

Met zijn Zilt Proefbedrijf heeft Van Rijsselberghe verschillende projecten over de hele wereld, zoals Afrika, Pakistan en Bangladesh. Ze leiden vooral lokale mensen op om aan de slag te gaan. ‘Mensen moeten een drempel over, want ze hebben vaak al veel verkeerde adviezen gehad en dan komt zo’n westerling vertellen hoe het moet. In sommige gevallen verbouwen ze al tweehonderd jaar op dezelfde manier. Bewijslast is onze kracht.’

In Bangladesh is de onderneming, met ondersteuning van de Postcodeloterij, bezig met een landbouwproject. Ze bereiken nu zo’n vijfduizend boeren en willen opschalen naar vijftigduizend. ‘Er worden veel verschillende dialecten gesproken, sommige boeren hebben al jarenlang ruzie en anderen komen hun woonplaats niet uit. Die roep je niet even bij elkaar. Dat zijn uitdagingen! Aan de andere kant hebben we nu bijna allemaal een smartphone, daar haal je bij wijze van spreken meer kennis uit dan Clinton beschikbaar had toen hij president was. De wereld is anders geworden, eigenlijk kleiner.’

Als de schaal van zilte landbouw kan worden vergroot, heeft dat een flinke impact op de wereld, stelt Van Rijsselberghe. Hij zou het een goede zaak vinden als de overheid ondersteuning zou bieden. ‘Als ze met brak water eigen groente kunnen telen, dan krijgen mensen, ook in de armste gebieden, meer mogelijkheden en perspectief. Misschien lukt het ze dan om gelukkig te worden op de plek waar ze het liefste willen zijn.’

Betoverend

Van Rijsselberghe voelt de urgentie om iets te doen met zijn kennis, omdat de noodzaak om mensen te helpen groot is. ‘Ik zie mezelf als het kompas van de onderneming, ik heb het opgebouwd van nul tot waar we nu zijn. En vaak op een niet conventionele manier. Dat voelt als een grote verantwoordelijkheid, maar het is ook betoverend: planten vertellen soms geheimen, dat is fantastisch. Ik heb een hele andere aanpak dan wetenschappers. Die willen alles verklaren en dat interesseert mij eigenlijk niet: een plant laat zien dat hij wat kan met zout water. Ik kijk, luister, proef en soms heb ik buikpijn omdat ik wat verkeerds eet.’

Ondanks het feit dat het soms lange, ondoorzichtige processen zijn, is Van Rijsselberghe hoopvol voor de toekomst. ‘Ik wil meer vruchtbaarheid brengen in gebieden die nu verlaten dreigen te worden. Als ik kijk naar ons werk in Bangladesh, daar konden boeren voorheen één keer oogsten met de moesson. Nu zijn we al zover dat oogst in het naseizoen mogelijk is en we gaan proeven doen voor een derde oogst. Daardoor is de voedselopbrengst veel groter. We maken echt grote slagen.’