Hoe zorg je dat de energietransitie ten goede komt aan iedereen? De gemeenschapscoöperatie Energiek Moerdijk heeft een succesvol model aangejaagd waarin de energietransitie de leefbaarheid in de kleine kernen vergroot. Dankzij de zogenaamde dorpsmolens die binnenkort langs de A16 staan, profiteert de lokale gemeenschap van de opbrengst van windenergie.
Energiek Moerdijk is een energiecoöperatie van en voor de bewoners van de gemeente Moerdijk. Het begon zo’n negen jaar geleden toen de buurt nogal overdonderd was door de windmolens die in de achtertuin zouden komen. Michael Daamen medeoprichter Energiek Moerdijk: ‘Je kunt dan tegenstander blijven en actie gaan voeren. Maar je kunt ook zeggen: hernieuwbare energie van wind en zon is nu eenmaal een ontwikkeling waaraan niet valt te ontkomen, hoe kunnen we daar slim mee omgaan en zorgen dat iedereen daarvan gaat profiteren? Zo ontstond de Stichting Energietransitie Moerdijk.’
Het mes snijdt aan twee kanten
Moerdijk telt ongeveer 15.000 huishoudens. Samen betalen zij circa € 25 miljoen per jaar aan de gevestigde energiebedrijven voor elektriciteit en gas. De 28 molens die uiterlijk in 2020 langs de A16 staan gaan bij elkaar 100 MW aan duurzame energie opleveren. De (Green)deal is dat 25% van de opbrengst van de molens op gemeenschapsniveau kan worden ingezet voor het stimuleren van de energietransitie. Denk aan energiebesparing en duurzame energieopwekking. Dimph Rubbens is ook medeoprichter van de Stichting Energietransitie Moerdijk die samen met het Energie Fonds Brabant (een initiatief van de provincie Brabant) de geldstromen voor de projecten in de lokale energieagenda’s beheert. Rubbens: ‘Het geld kan worden besteed voor energiebesparing en energieopwekking door en voor de Moerdijkers. Iedereen moet kunnen profiteren van de 25% opbrengst en de lusten en lasten worden zoveel mogelijk verdeeld. In de gemeente Moerdijk komen de windmolens in de buurt van de kernen Moerdijk, Zevenbergschen Hoek en Langeweg. De gemeenschappen van deze kernen zijn als eerste aan zet om aan te geven wat ze willen gaan doen om de energietransitie te versnellen. Dit wordt vastgelegd in een Lokale Energie Agenda. De investeringen die daarvoor nodig zijn, kunnen ook nog eens tot extra werkgelegenheid in onze gemeente leiden, omdat we zoveel mogelijk willen werken met lokale bedrijven. Zo brengen we met de opbrengst van de dorpsmolens de lokale energietransitie op gang.’
Hernieuwbare energie van wind en zon is nu eenmaal een ontwikkeling waaraan niet valt te ontkomen. Hoe kunnen we daar slim mee omgaan en zorgen dat iedereen daarvan gaat profiteren?
Michael DaamenSamen investeren, samen profiteren
De schaalgrootte van dit project is uniek. ‘Het gaat inderdaad om 28 molens langs vier gemeentes aan de A16, maar tegelijkertijd is de uitvoering op dorps- en wijkniveau. Dus wij profiteren van het schaalvoordeel, maar werken wel met lokale energieagenda’s waarin de burgers bepalen wat ze belangrijk vinden in de energietransitie. De focus van de maatregelen is altijd een collectiviteitsprincipe op gemeenschapsniveau, bijvoorbeeld een gezamenlijke aanpak van isolatie van woningen of het opstarten van een postcodeproject. De gemeenschappen kunnen zelf projecten aandragen die voldoen aan drie principes. Ten eerste moet iedereen er profijt van hebben. Daarnaast is het uitgangspunt dat de lusten en de lasten verdeeld worden. Dat betekent dat de inwoners die het dichtst bij een molen wonen en daardoor de meeste hinder van de windmolens ervaren ook het eerste voordelen ontvangen. Tot slot moet de investering revolverend ingezet worden voor de transitie. Dat betekent dat het “uitgeleende” geld na terugbetaling opnieuw ingezet wordt als investering. Zo beleg je duurzaam en proberen we elke keer meerwaarde te creëren.’
Samenwerken
Dit traject is een mooi voorbeeld van de veranderende rolverdeling tussen burgers en overheid waarbij de overheid initiatieven van burgers en bedrijven uitlokt en faciliteert. ‘Het succes van dit traject is dat we met alle partijen samen oplossingen hebben gevonden. Van grondeigenaar tot provincie: iedere partij vormt een belangrijke schakel in het geheel, dus je hebt elkaar nodig. Het profijtbeginsel is voor ons erg belangrijk. De vraag blijft steeds hoe iedereen kan profiteren, vooral ook mensen met een laag inkomen bijvoorbeeld. Daarvoor moet je écht samenwerken en lokale krachten bundelen met lokale ondernemers en woningcorporaties.’
‘Als stichting werken we nu samen aan de energietransitie, maar het zou in de toekomst ook over andere vraagstukken kunnen gaan. Wij bundelen onze krachten en doen slimme dingen waar iedereen beter van wordt’, concludeert Rubbens.
Brabant geeft Energie
De provincie Noord-Brabant streeft naar een energieneutrale samenleving in 2050. Om dat voor elkaar te krijgen zet zij fors in op het gebruik van duurzame energie, jaagt ze baanbrekende innovaties in de energiewereld aan en betrekt ze zo veel mogelijk Brabanders bij de energietransitie. Om een extra impuls te geven aan de energietransitie werd de stichting Brabant geeft Energie opgericht. Die stichting geeft meer samenhang en snelheid aan initiatieven op het gebied van duurzame energie. Projecten die bijdragen aan versnelling van de energietransitie komen in aanmerking voor een financiële bijdrage.
Het verhaal van de windmolens langs de A16 is een van de vele voorbeelden van de energietransitie in Brabant. Lees op de website van de provincie Brabant meer verhalen over Brabantse energieprojecten.
