CrowdBuilding bouwt op en met anderen

Nederland staat voor een enorme uitdaging: vóór 2030 moeten er een miljoen woningen bij komen. Hoewel het kabinet mikt op 100.000 nieuwe huizen per jaar, blijft de realiteit achter. Ondertussen stijgen de huizenprijzen en blijft een eigen woning voor veel mensen onbereikbaar. CrowdBuilding ziet kansen om het anders aan te pakken: door bewoners zelf de regie te geven over woningbouw, in plaats van deze volledig over te laten aan projectontwikkelaars en overheden.

Een ander perspectief op woningbouw

Ondernemer Brian Garret (39) had net zijn online platform 3D Hubs verkocht en was toe aan een nieuwe uitdaging. Die vond Garret toen hij een kantoorruimte aan zijn appartement in Amsterdam wilde laten bouwen en daarvoor architectenbureau Space&Matter inschakelde. Dat leidde tot een ontmoeting met de oprichters Sascha Glasl en Tjeerd Haccou. ‘We ontdekten dat we veel dezelfde ideeën deelden over duurzaamheid, sociale verbinding en de toekomst van woningbouw,’ vertelt Garret.

Space&Matter werd in 2009 opgericht, midden in de bankencrisis. Met de vastgelopen woningmarkt als uitgangspunt richtte het bureau zich op collectief opdrachtgeverschap. Glasl en Haccou waren daarnaast betrokken bij CrowdBuilding, een platform dat bewoners samenbrengt voor collectieve zelfbouwprojecten. Garret raakte geïntrigeerd. ‘Ik zag meteen kansen om de lessen uit mijn tijd bij 3D Hubs toe te passen. Ik bood aan om te investeren, maar ze haalden me over om echt mee te bouwen. Sinds begin 2024 ben ik mede-oprichter.’

Woningbouw door bewonerscollectieven

Verwacht geen bouwvakkersbusjes met het CrowdBuilding-logo op de bouwplaats. CrowdBuilding is namelijk geen aannemersbedrijf, maar een platform dat bewoners ondersteunt bij collectieve zelfbouw. Het platform helpt hen om gelijkgestemden te vinden, een collectief te vormen en professionele begeleiding te vinden. CrowdBuilding faciliteert en ondersteunt het proces van initiatief tot realisatie: van locatiekeuze en planontwikkeling tot financiering en samenwerking met gemeenten en professionals. ‘Bewoners denken vaak dat ze overgeleverd zijn aan de grillen van de markt, maar ze kunnen veel meer zelf dan ze denken’, zegt Garret.

Hechte gemeenschappen

Via het platform kunnen geïnteresseerden hun woonwensen delen, stemmen over ontwerpkeuzes en samenwerken met architecten en procesbegeleiders. Dit leidt niet alleen tot woningen die beter aansluiten op hun behoeften, maar ook tot hechte gemeenschappen. ‘Traditionele projectontwikkeling houdt onvoldoende rekening met sociale verbinding en bijzondere woonwensen. Wij geloven in woonvormen waarin mensen, ook van verschillende generaties, samenleven en elkaar versterken.’

Voordelen van collectieve zelfbouw

Collectieve zelfbouw biedt bewoners de kans om actief bij te dragen aan de realisatie van hun woning, wat niet alleen een gevoel van eigenaarschap creëert, maar ook veel voordelen biedt. Bewoners kunnen experimenteren met duurzame oplossingen en daar direct van profiteren, zoals van lagere energiekosten. Aangezien er geen winstoogmerk is, betalen zelfbouwers alleen de kostprijs van hun woning, wat de uiteindelijke kosten verlaagt. Bovendien kunnen ze als groep veel zelf doen, waardoor ze de kosten en winstmarges van projectontwikkelaars vermijden. Dit maakt het mogelijk om woningen te creëren die niet alleen betaalbaar zijn, maar ook duurzaam en toekomstbestendig. Wooncoöperaties zorgen daarnaast voor langdurig betaalbare woningen, zodat ook toekomstige generaties kunnen profiteren van deze woonvorm.

De aanpak van CrowdBuilding sluit aan bij bestaande vormen zoals collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO) en wooncoöperaties, maar maakt het hele proces toegankelijker en soepeler. ‘Wij bouwen voort op wat er al is, en zorgen dat het makkelijker wordt om als groep een project op te starten en tot realisatie te brengen’, legt Garret uit. ‘Met ons platform willen we een derde bouwstroom mogelijk maken: bewonergestuurde woningbouw. Minder afhankelijk zijn van overheden en projectontwikkelaars, en juist als collectief het initiatief nemen.’

Geen luxe maar noodzaak

Volgens Garret is een alternatieve bouwstroom geen luxe, maar noodzaak. ‘De woningmarkt zit muurvast. In Nederland wordt maar een klein percentage van de nieuwbouwwoningen door bewonerscollectieven gefaciliteerd, terwijl dit in steden als Zürich al twintig procent is. Dat laat zien dat het anders kan en moet.’ Hij wijst op de negatieve gevolgen van het huidige systeem: een overspannen markt, idiote prijzen en woningen die niet aansluiten bij de wensen van bewoners. ‘We moeten loskomen van de marktwerking en speculatie die de boel verziekt. Dit is een kans om écht iets te veranderen.’

Hoe werkt een zelfbouwcollectief?

Een zelfbouwcollectief doorloopt meerdere fasen, van visieontwikkeling tot bouw. Dit proces duurt zo'n drie tot vijf jaar. ‘Je hebt een groep initiatiefnemers nodig die een project opstart, zoals een woonhof of appartementencomplex. Mensen met een architectenachtergrond of proceservaring zijn handig, maar niet noodzakelijk.’

CrowdBuilding fungeert als matchmaker en biedt kennis en begeleiding, zoals stappenplannen en een digitaal loket voor gemeenten voor het registreren van initiatieven en het toewijzen van kavels.

Steward ownership: missie boven winst

CrowdBuilding omarmt het principe van steward-ownership ? . ‘Onze stichting bewaakt de missie. Investeerders krijgen hun inleg met beperkte winst terug, waarna het bedrijf eigendom wordt van de stichting’, legt Garret uit. Deze structuur voorkomt dat winstmaximalisatie boven de maatschappelijke doelstelling komt te staan. Het waarborgt onafhankelijkheid en langetermijnvisie, al maakt het het aantrekken van investeerders soms iets uitdagender.

Gemeenten en provincies betalen voor het gebruik van het platform, bijvoorbeeld voor het uitgeven van bouwkavels en informatieverstrekking. ‘Er is wereldwijd geen vergelijkbaar platform. We zijn pioniers in een vakgebied dat enorm veel potentie heeft.’

Inmiddels zijn er 150 actieve initiatieven, en de eerste projecten gaan binnenkort van start.