'Niet lullen maar poetsen'

Buurman is een winkel en werkplaats waar bouw- en andere restmaterialen worden hergebruikt. Standaard houten balken en plaatmateriaal, maar ook unieke decorstukken, oude ramen en deuren krijgen een nieuwe bestemming door recycling, upcycling en verkoop. Vier jaar geleden begonnen drie jonge ondernemers met een pilot in Rotterdam. Inmiddels redden ze jaarlijks 500 ton afvalmateriaal van verbrandingsovens. In 2019 opende een tweede filiaal van Buurman in Utrecht.

Oprichter Laura Rosen Jacobson is architect en studeerde af aan de TU Delft op hergebruik van bouwmaterialen in de stad. ‘Het viel me op dat pas na het ontwerp gekeken wordt naar het materiaal. Dat beperkt de mogelijkheden om duurzaam en circulair te bouwen enorm. Ik wilde onderzoeken wat er gebeurt als je dat proces omdraait: eerst kijken naar welk materiaal lokaal beschikbaar is en daarmee gaan ontwerpen en bouwen.’ Het materiaal dat ze vond, was vooral gebruikt of bestempeld als afval. Ze raakte gefascineerd door het hergebruiken ervan.

Afvalstoffen zijn de grondstoffen van een stad

Tijdens haar onderzoek kwam Rosen Jacobson in het Rotterdamse Merwe-Vierhaven-gebied terecht. Daar kwam ze compagnons Bas van den Berg en Lenard Vunderink tegen. ‘Zij deelden mijn verbazing over hoe we onze samenleving alsmaar duurzamer proberen te maken, terwijl er onder onze neus materialen worden verscheept en versleept die je lokaal kunt hergebruiken. Op één vierkante kilometer kwam zoveel materiaal vrij, maar het was niet beschikbaar voor de mensen die er iets mee wilden doen. We zagen de kansen en zijn toen maar gewoon begonnen.’

De start van Buurman verliep volgens Rosen Jacobson vrij organisch. ‘Bouwbedrijven en culturele instellingen waarmee we in gesprek waren, wilden hun afvalmateriaal wel afstaan voor onze pilot. We kregen een loods op een locatie waar veel kunstenaars, meubelmakers en ontwerpers gevestigd zijn. Onze buren werden onze klanten en zij hadden ook weer hun netwerk. Zo is dat balletje gaan rollen.’

Alternatieve afvalverwerker

Buurman verzamelt herbruikbaar hout en ander restmateriaal en zorgt dat het beschikbaar is in de winkel. De materialen worden gedoneerd door bouwbedrijven, kunstinstellingen en milieustraten. Buurman verzorgt het transport, de verwerking, opslag en de verkoop. ‘Voor bedrijven die afval doneren, zijn wij een alternatieve afvalverwerker. In plaats van de kosten voor een afvalcontainer, geven ze het materiaal aan ons mee.’

De werkplaats is een plek voor educatie rondom ambacht, houtbewerking en upcycling. Daar worden creatieve workshops en cursussen meubelmaken gegeven. ‘We willen de drempel verlagen om met herbruikbaar materiaal aan de slag te gaan en het vooroordeel wegnemen dat het vies is, of oud. Ook willen we mensen ervan bewust maken dat je niet voor elk meubel naar een meubelzaak hoeft, maar ook zelf wat kunt maken.’ De kracht van Buurman is volgens Rosen Jacobson op een toegankelijke manier bezig zijn met circulariteit en duurzaamheid. ‘Noem het circulaire economie of urban mining. Wij geloven vooral in doen.’

Van papier naar praktijk

Naast de winkel en werkplaats, begeleidt en adviseert Buurman bedrijven en overheden met het waarmaken van hun duurzame en circulaire ambities. ‘We gaan zo snel mogelijk van papier naar praktijk.’ Om duurzaamheidsthema’s te tackelen kunnen bedrijven volgens Rosen Jacobson het beste klein beginnen. ‘Het is allemaal onbekend terrein, het heeft niet zoveel zin om alles uit te denken. Je moet zo snel mogelijk achter die tafel vandaan en het gewoon een keer gaan proberen. Dan merk je vanzelf waar je tegenaan loopt en kun je conclusies trekken.’ Dat gedachtegoed staat ook centraal in de workshops en circulaire bedrijfsuitjes die Buurman organiseert.

Hard werken

Loopt het dan allemaal van een leien dakje? ‘Nee hoor, het is hard werken om het hoofd boven water te houden met alleen materiaalverkoop. Het advieswerk, de workshops en bedrijfsuitjes zijn nodig om onze andere activiteiten te blijven doen. Wij doen heel hard ons best om het afval van de stad een tweede leven te geven, maar door sommige wet- en regelgeving wordt het onaantrekkelijker gemaakt. Dat frustreert me wel eens.’

Een belangrijk punt is volgens Rosen Jacobson de btw op tweedehands materiaal. ‘En dat terwijl over vliegtickets geen btw wordt geheven. Als we hergebruik een plek in de economie willen geven, dan moeten we ook een manier verzinnen om hergebruikte materialen economisch rendabel te maken. Je kunt duurzaam gedrag stimuleren door op tweedehands materiaal geen btw te heffen. Dat maakt het aantrekkelijker om te kopen én maakt het makkelijker voor bedrijven die er iets mee willen doen.’

Winkel met afvalhout

Rosen Jacobson wil de Rotterdamse niet-lullen-maar-poetsen-mentaliteit toepassen op vraagstukken over duurzaam materiaal en circulariteit. ‘Wij zijn een circulair ambachtscentrum, maar we zijn ook gewoon een winkel met afvalhout. Het ene moment zitten we met een gemeente aan tafel over de vraag hoe ze hun circulaire beleid handen en voeten kunnen geven, het andere moment komt iemand een stuk hout kopen die het woord circulair nog nooit heeft gehoord. Ik zie het als onze rol om de kloof te dichten tussen beleid en actie.’ Volgens Rosen Jacobson is hier vooral lef en daadkracht voor nodig. ‘Veel bedrijven zijn bang om dingen fout te doen, maar dat hoeft niet. Wij maken ook aan de lopende band fouten, maar dat is niet zo erg. Dan doe je het daarna weer anders.’

Laten zien dat het kan

Jaarlijks komen er bij Buurman Rotterdam duizenden mensen over de vloer. Bij al die mensen is een zaadje geplant dat hergebruik van bouwmaterialen de normaalste zaak van de wereld is. ‘Wij laten zien dat het kan.’ Rosen Jacobson wil veel meer bedrijven inspireren om in actie te komen. ‘De opgave om al het afvalmateriaal te hergebruiken is veel groter dan Buurman alleen. Ik wil daar graag een aanjager in zijn. Niet alleen als voorbeeld, maar door bedrijven te helpen om hergebruik van materialen te realiseren.’ Verder wil ze graag meer verkooppunten: ‘Buurman richt zich heel lokaal op een klein stukje stad. Een filiaal 10 kilometer verderop bijt onze winkel niet. Hoe meer initiatieven, hoe eerder lokaal hergebruik de normaalste zaak van de wereld is.’

De beste tip voor andere ondernemers? ‘Maak dingen die heel groot lijken klein en begin. Blijf niet te lang om de tafel zitten. Bij het schrijven van plannen doe je heel veel aannames. Je kunt die aannames het beste zo snel mogelijk gaan toetsen in de praktijk en daarop bijsturen. En als je iets vergelijkbaars wilt doen, kom dan naar ons toe. We helpen je.’