Een langere levensduur van producten en minder restafval: dat is het doel van de circulaire ambachtscentra die in Nederland moeten verschijnen. Mensen kunnen hier terecht om producten te (laten) repareren, om ze een nieuw leven te geven via de kringloopwinkel en om hun afval te scheiden en te laten recyclen. De overheid onderzoekt de kansen voor deze nieuwe centra en ondersteunt gemeenten die hiermee aan de slag gaan. Het doel: een landelijk dekkend netwerk van circulaire ambachtscentra in 2030.
Het circulaire ambachtscentrum is een van de icoonprojecten in het uitvoeringsprogramma circulaire economie. ‘We willen met z’n allen minder grondstoffen verbruiken,’ legt Quirine Kramer uit. Zij is vanuit Rijkswaterstaat betrokken bij het opzetten van het netwerk circulaire ambachtscentra. ‘In Nederland lag lange tijd de focus op recycling. Recycling is echter niet de meest hoogwaardige manier van producthergebruik als het product eigenlijk nog in een goede staat verkeert. Ook is het zonde als producten en materialen onnodig in de verbrandingsovens terechtkomen. We moeten stimuleren dat veel meer materialen hoogwaardig worden hergebruikt,’ licht Kramer toe. Om dat te bereiken is het circulaire ambachtscentrum bedacht: een samenwerking tussen milieustraat, kringloopwinkel en Repair Cafés die in veel gemeenten te vinden zijn. In het circulair ambachtscentrum worden die krachten gebundeld.
Meer reparaties
Veel kapotte voorwerpen zijn relatief eenvoudig te repareren. Maar mensen hebben vaak weinig reparatiekennis waardoor ze het product te snel afdanken. ‘Als je nu met een kapot voorwerp naar een milieustraat gaat, heb je thuis al besloten om het weg te gooien. Je hebt er misschien zelfs een goed gevoel bij, omdat je aan afvalscheiding doet. Maar het zou veel beter zijn om het voorwerp te laten herstellen. Dat is het mooie van de circulaire ambachtscentra: hier komen reparatie, hergebruik, afvalscheiding, recycling en vuilstort samen. Precies in deze volgorde. Mensen die de intentie hadden om afval te storten, kun je hier laten zien dat een apparaat met een kleine reparatie nog te herstellen is,’ aldus Martine Postma, directeur van Stichting Repair Café International.
Veel kapotte voorwerpen zijn relatief eenvoudig te repareren. Maar mensen hebben vaak weinig reparatiekennis waardoor ze het product te snel afdanken.
Martine PostmaGemeenten zijn enthousiast
Het kabinet maakte dit jaar extra geld vrij voor duurzame en circulaire initiatieven. Er werd 1 miljoen uitgetrokken voor het stimuleren van hergebruik van kunststoffen en consumptiegoederen. Kramer: ‘Van dat geld doen we onderzoek en steunen we pilots bij gemeenten die hiermee aan de slag willen.’ Zo werd er een prijsvraag uitgeschreven waarmee gemeenten een financiële bijdrage konden ontvangen voor het opzetten van een pilot. ‘Dat leverde maar liefst 43 aanmeldingen op. We zien dat veel gemeenten de meerwaarde zien van het ontwikkelen van deze centra en met veel energie aan de slag gaan. Tien projecten ontvangen financiële steun. Bovendien zetten we een kennis- en leernetwerk op om alle gemeenten verder te helpen.’
Succesverhalen
In de haalbaarheidsstudie wordt de financiële haalbaarheid onderzocht: zo’n centrum moet een goedlopend bedrijf worden. Er zijn al een aantal initiatieven die succesvol zijn uitgerold.
Het Duurzaamheidsplein in Oss dat dit voorjaar werd geopend is een mooi voorbeeld. Hier werken kringloopwinkel en milieustraat samen met als resultaat: minder afval voor de gemeente. Bezoekers kunnen via één toegang hun herbruikbare spullen kwijt bij de kringloop en hun afval bij de milieustraat. Vroeger werden er goede spullen soms uit gemak gedumpt bij de milieustraat, maar dat is nu verleden tijd. Na twee maanden tijd blijkt dat er maar liefst dertig procent meer bruikbare spullen bij de kringloop terechtkomen en dat is een win-winsituatie voor de kringloop en de milieustraat.
Het Zweedse ReTuna wordt vaak als succesverhaal genoemd. Het is een circulair winkelcentrum waar alle producten zijn gerecycled, hergebruikt of duurzaam geproduceerd. Bezoekers kunnen hun ‘afval’ inleveren zodat herbruikbare spullen geselecteerd worden.
Mogelijkheden verkennen
‘De uitdaging is dat je geen blauwdruk kunt maken van een goede aanpak. In elke regio valt nog te bezien wat voor die plek de beste methode is. Maar we kunnen wel leren van alle goede voorbeelden en van de ervaringen die gemeenten al hebben opgedaan,’ aldus Kramer. Uit het onderzoek moet blijken wat er nodig is om een centrum op te zetten en wat de mogelijkheden zijn. Van de financiering tot aan de sociale functies van de centra. ‘We kijken hoe je banen kunt creëren voor mensen die moeite hebben om een reguliere baan te vinden. Welke werkplekken kunnen we bieden en welke begeleiding is daarvoor nodig? Ook verkennen we de mogelijkheden om samen te werken met onderwijsinstellingen. Je kunt studenten een productlijn laten opzetten met hergebruikt materiaal. Op ieder niveau, van universiteit tot basisschool, kun je de circulaire economie onder de aandacht brengen.’
Met veel interesse wordt uitgekeken naar een onderzoek naar de juridische belemmeringen en oplossingen. ‘Als ik iets weggooi bij de milieustraat, dan krijgt dat voorwerp een stempel “afval” en mag je er vanwege de veiligheid niet alles mee doen. Hoe kunnen we voor elkaar krijgen dat producten wel mogen worden hergebruikt als ze daarvoor geschikt zijn? Daar zijn veel vragen over.’
Tot slot wordt gemonitord hoeveel het uiteindelijk oplevert. Worden er daadwerkelijk grondstoffen bespaard? Komen er voldoende producten binnen? En hoeveel CO2-reductie levert dat op? Dat zijn belangrijke vragen om de aanpak te bepalen.
Maak het leuk
‘Uiteindelijk kan het alleen een succes worden als consumenten hun koopgedrag aanpassen. We kunnen spullen inzamelen en opknappen, maar ze moeten wel gekocht worden. Het helpt om van het ambachtscentrum een zichtbare, mooie plek te maken waar je leuk kunt winkelen en wat kunt drinken,’ concludeert Kramer tot slot.
Meer informatie over circulaire ambachtscentra
De circulaire ambachtscentra is een van de icoonprojecten in het uitvoeringsprogramma circulaire economie. In het magazine InfoMil van Rijkswaterstaat verscheen een artikel met meer achtergrondinformatie. Ook op de website van VANG staat nieuws en meer informatie over de aanpak. Op de website van Repair Café International is het onderzoek te vinden over reparatie van producten en de circulaire economie.
